Ο ηθικός πυρήνας της πολιτικής

της Βάσως Κιντή

Το Βήμα
22 Δεκεμβρίου 2012

Τα πολλαπλά σκάνδαλα στην πολιτική ζωή της χώρας επαναφέρουν διαρκώς τα τελευταία χρόνια τη συζήτηση στη σχέση πολιτικής και ηθικής, νόμων και ηθικής. Η ταύτιση νόμιμου και ηθικού χρησιμοποιήθηκε (π.χ. από τον Γ. Βουλγαράκη) και αμφισβητήθηκε, ενώ από πολλές πλευρές επανέρχεται το αίτημα να υπάρξουν ενέσεις ηθικής στην πολιτική συμπεριφορά και στην πολιτική διαχείριση. Τι υπονοείται με τη θέση αυτή; Οτι υπάρχει γενικευμένη διαφθορά, ότι κρατικοί λειτουργοί παραβιάζουν όχι μόνο τους νόμους αλλά και βασικούς κανόνες ηθικής, ότι οι πολιτικοί εξαπατούν τον λαό και διάγουν έναν βίο που περιφρονεί τις ηθικές αξίες. Αρα, αν θέλουμε το καλό του κράτους και της κοινωνίας μας, πρέπει να φέρουμε την ηθική στην πολιτική. Η βαθύτερη παραδοχή φαίνεται να είναι ότι η πολιτική είναι βρώμικη και η ηθική καθαρή, ότι η ηθική θα εξαγνίσει την πολιτική και τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα. Εφόσον η ηθική εισαχθεί στον πολιτικό μας βίο θα τον επαναφέρει στον σωστό δρόμο.

Παλαιότερα την ηθική επικαλούνταν κυρίως συντηρητικοί πολιτικοί και συντηρητικά κόμματα. Μπορούμε να θυμηθούμε το σύνθημα «τάξις και ηθική», την «Ηθική Πλειοψηφία» στην Αμερική του Ρίγκαν ή το «σεμνά και ταπεινά» του Κ. Καραμανλή. Το σημερινό αίτημα ωστόσο για τη λεγόμενη «ηθικοποίηση της πολιτικής» δεν εκπορεύεται κατ' ανάγκην από τον συντηρητικό χώρο και έχει άλλα χαρακτηριστικά. Δεν θέλει την επιβολή μιας συγκεκριμένης ηθικής αντίληψης στην κοινωνία διά της πολιτικής και των πολιτικών, αλλά επιζητεί τον σεβασμό βασικών ηθικών αρχών στον χώρο της πολιτικής. Οι ηθικές αυτές αρχές δεν είναι υποχρεωτικά περιορισμοί αλλά όροι ανάπτυξης της δημοκρατίας και των θεσμών της.

Ένα απαράκαμπτο χαρακτηριστικό των νεωτερικών κοινωνιών, λόγω κυρίως της έμφασης που δίνουν στο ατομικό υποκείμενο, είναι ο πλουραλισμός των ηθικών αντιλήψεων. Καθ' όλα ορθολογικά σκεπτόμενοι άνθρωποι διαφέρουν ριζικά ως προς το τι θεωρούν σωστό και τι λάθος. Το κράτος εντός του οποίου συμβιώνουν δεν θέλει να προαγάγει και να επιβάλει σε όλους έναν συγκεκριμένο ηθικό τρόπο ζωής, ούτε αποτελεί την ενσάρκωση ενός ηθικού συστήματος. Το κράτος των σύγχρονων δημοκρατιών τηρεί στάση ουδετερότητας απέναντι στους πολίτες του, οι οποίοι μπορούν απρόσκοπτα να επιλέξουν το δικό τους ιδεώδες ευτυχίας και ζωής. Στα θεμέλια βέβαια της κοινωνικής και πολιτικής θέσμισης υπάρχει ένα ελάχιστο ηθικών αξιών και αρχών που αποτελούν και τη βάση για τη διατύπωση των κανόνων δικαίου, χωρίς και πάλι να ταυτίζεται το νόμιμο με το ηθικό. Η ελευθερία, η ισότητα, η αυτονομία, η δικαιοσύνη, τα δικαιώματα κ.λπ. επιτελούν έναν πολιτικό ρόλο και συνιστούν ένα ελάχιστο πολιτικής συμφωνίας που επιτρέπει στο κράτος να διασφαλίζει και να προάγει την κοινωνική συμβίωση.

Περισσότερα