Η ευσυνειδησία καλλιεργείται

Συνέντευξη της Lynn Stout στην Κατερίνα Οικονομάκου

Ελευθεροτυπία
30 Δεκεμβρίου 2010

Ο άνθρωπος δεν είναι λύκος για τον άνθρωπο, λέει η Λιν Στάουτ, η οποία διδάσκει στη Σχολή Νομικής του UCLA, διαβεβαιώνοντας πως η επιστήμη αποδεικνύει ότι ο Τόμας Χομπς έσφαλλε όταν έλεγε εκείνο το περίφημο: Homo Homini Lupus. «Τουλάχιστον, αυτό δεν ισχύει για τη μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων. Συνήθως είμαστε καλύτεροι από ό,τι υποθέτει ο Χομπς», λέει.

Στο νέο της βιβλίο, με τίτλο Cultivating Conscience: How Good Laws Make Good People («Καλλιεργώντας τη Συνείδηση. Πώς οι καλοί νόμοι φτιάχνουν καλούς ανθρώπους») εξηγεί ότι, στο σωστό περιβάλλον, επιτρέπουμε στους εαυτούς μας να φέρουν στην επιφάνεια την πιο καλή πλευρά μας. Και υποδεικνύει τα τρία βήματα αλλαγής που πρέπει να κάνει μια κοινωνία εάν είναι αποφασισμένη να ασχοληθεί με την καλλιέργεια και της φορολογικής συνείδησης των μελών της.

Περισσότερα

What philosophy can do for the world

Telegraph (Calcuttta, India)
December 16, 2010

The eminent thinker, Martha Nussbaum, speaks to Somak Ghoshal on education, emotions and the enduring legacy of Rabindranath Tagore.

Philosophers are supposed to be reclusive souls who prefer to keep themselves busy high up in their ivory towers — not at the ironing board. However, Martha Nussbaum, Ernst Freund Distinguished Service Professor of Law and Ethics at Chicago University, begs to differ. When I called in for her at a city hotel last week, a few minutes early for my appointment, she was ironing her clothes, getting ready for a long day, in the course of which she delivered a keynote address on Rabindranath Tagore at a panel discussion. But she had still found time for a brisk workout at the gym. “I love to exercise,” she confessed, looking strikingly fit for her 63 years. Nussbaum had once said that the American actress, Candice Bergen, should play her in a film on her life. After my first few minutes with her, I was willing to agree.

It would not have been odd for Nussbaum to become a famous actress anyway. At 11, she played Joan of Arc in a school play, wrote another one on Robespierre, in French, where she played the title role. She even started out as a student of theatre at New York University, before choosing to train as a classicist. “I thought as an actress I would be able to have broader emotional experiences,” she says, “but then, I quickly figured out that I wanted to think about tragic dramas, not act in them.” Even in her Robespierre play, she was more interested in the “conflict between high ideals and personal friendship”, in exploring the idea that “universal ideals must be balanced against a love of particulars”.

More

Mιά Ρεαλιστική Ουτοπία: από τον Κant στον Rawls

του Στέλιου Βιρβιδάκη

Σύγχρονα Θέματα
τεύχος 91 (Οκτ. - Δεκ. 2005)

Είναι γνωστή η ουσιαστική οφειλή του Rawls στην καντιανή πρακτική φιλοσοφία. Στα περισσότερα έργα του υπαρχουν ρητές ή υπόρρητες αναφορές στα σχετικά κείμενα του Κant2. Ετσι, και στην εισαγωγή του εκτενούς δοκιμίου του Το δίκαιο των λαών, που δημοσιεύτηκε στην πλήρη μορφή του το 1999, προτείνει να ακολουθήσουμε τον δρόμο του Kant, όπως τον σκιαγράφησε ο ίδιος στο Για την αιώνια ειρήνη και την ιδέα του περί μιας ομοσπονδίας των λαών νοούμενης ως foedus pacificum3. Και σε αρκετά σημεία κατά την ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας του παραπέμπει σε συγκεκριμένες θέσεις του κλασικού καντιανού κειμένου που εμπνέει την προσπάθειά του να εφαρμόσει τις αρχές της φιλελεύθερης θεωρίας του στο διεθνές δίκαιο και την παγκόσμια πολιτική σκηνή.

Ωστόσο, είναι πολύ φυσικό να πάρχουν σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα στο ρωλσιανό εγχείρημα και το πρότυπό του. Mπορεί κανείς να πιστέψει πως και μόνο η χρονική απόσταση και η εξέλιξη των αντιλήψεων από την χρυσή εποχή του διαφωτισμού μέχρι τα τέλη του εικοστού αιώνα συνεπάγονται την αναθεώρηση των αυστηρών αρχών του συγγραφέα της Κριτικής του πρακτικού λόγου. Η διαφορετική ερμηνεία τους υπαγορεύεται από την αλλαγή του μεταφυσικού υποβάθρου και του γενικότερου μεθοδολογικού πλαισίου και καθιστά δυνατή την καλύτερη προσαρμογή τους στις απαιτήσεις της σύγχρονης ηθικής και πολιτικής θεωρίας. Η συμβολαιοκρατική θεώρηση του Rawls συμφωνεί σε πολλά σημεία αλλά και απομακρύνεται από την σύλληψη του ηθικού νόμου κατά τον Kant4. Ομως το Για την αιώνια ειρήνη ήδη απέχει πολύ από την Κριτική του πρακτικού λόγου και ξεκινά από τις πραγματιστικότερες αντιλήψεις που αποκρυσταλλώνονται στην Rechtslehre της Μεταφυσικής των ηθών5. Στην εργασία που ακολουθεί θα προσπαθήσω να απομονώσω ορισμένα από τα κυριότερα σημεία συνέχειας αλλά και διαφοροποίησης της προβληματικής του Δικαίου των λαών από το αρχικό πλαίσιο του Για την αιώνια ειρήνη. Κεντρικός άξονας της ανάλυσής μου θα είναι η διερεύνηση της έννοιας της «ρεαλιστικής ουτοπίας» στην οποία επιμένει ο Rawls. Τα ερωτήματα που θα με απασχολήσουν αφορούν το ακριβές περιεχόμενο και το πρακτικό της αντίκρισμα. Το ζήτημα βέβαια στο οποίο ανάγονται τελικά αυτά τα ερωτήματα αφορά το κατά πόσον το μοντέλο ρύθμισης των διεθνών σχέσεων που εισηγείται ο Rawls στο Δίκαιο των λαών μπορεί να θεωρηθεί πραγματικά ρεαλιστικό. Σε κάθε περίπτωση, οι προτάσεις του συνιστούν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες αναδιατυπώσεις, προεκτάσεις και συγκεκριμενοποιήσεις του καντιανού οράματος, ενός οράματος που εξακολουθεί να αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για τις συζητήσεις της εποχής μας. Η μελέτη τους μας επιτρέπει να ξαναδούμε από κοντά και να αποτιμήσουμε την δυναμική της σκέψης του Κant.

Περισσότερα