Ο ενδημικός ναζισμός

του Χαράλαμπου Ανθόπουλου

Έθνος
12 Δεκεμβρίου 2012

Το 1965, ένας Αμερικανός ιστορικός, ο William Sheridan Allen, εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο, βασισμένο στη διδακτορική του διατριβή, με τίτλο Η ναζιστική κατάληψη της εξουσίας. Η εμπειρία μιας γερμανικής πόλης 1922-1945.

Επρόκειτο για ένα εξαιρετικό παράδειγμα μικροϊστορικής ανάλυσης, που επιχειρούσε να απαντήσει, μέσα από την έρευνα των συνθηκών της καθημερινής ζωής των κατοίκων μιας μικρής γερμανικής πόλης, σε ένα από τα πιο δραματικά ερωτήματα του 20ού αιώνα: πώς είναι δυνατόν μια πολιτισμένη κοινοβουλευτική δημοκρατία, στην οποία άκμαζαν τα γράμματα, οι τέχνες και η επιστήμη του δικαίου, να μετασχηματισθεί, υπό συνθήκες οικονομικής κρίσης, σε μια μηδενιστική δικτατορία;

Οπως και άλλοι μελετητές πριν και μετά από αυτόν, ο Allen θεώρησε ως σημείο καμπής της διαδικασίας αυτής τη μεταστροφή των μεσαίων στρωμάτων, τα οποία, κυριαρχημένα από τον φόβο της προλεταριοποίησης, προσχώρησαν μαζικά στο εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα, το οποίο από το ασήμαντο 2,6% των εκλογών του 1928 έφτασε, μέσα από σειρά αλλεπάλληλων εκλογικών αναμετρήσεων, στο 43.9% των εκλογών του 1933, που ήταν και οι τελευταίες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Από την ανάλυση του Allen προκύπτει όμως και ένα άλλο συμπέρασμα: ότι ο ναζισμός δεν υπήρξε προϊόν μιας ανεπανάληπτης πολιτικής συγκυρίας, αλλά αποτελεί μια ενδημική παθολογία της δημοκρατίας.

Περισσότερα