Η αποτυχία των θεσμών

του Π.Κ.Ιωακειμίδη

Τα Νέα
25 Ιανουαρίου 2013

Στο σημαντικό βιβλίο τους Γιατί τα έθνη αποτυγχάνουν: Οι καταβολές της ισχύος, της ευημερίας και της φτώχειας (Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity and Poverty - Profile Books, 2012), οι καθηγητές D. Acemoglu και J. Robinson διατυπώνουν τη βασική υπόθεση ότι «οι χώρες διαφέρουν στον βαθμό της οικονομικής τους επιτυχίας λόγω της ποιότητας των θεσμών και των κανόνων που προσδιορίζουν το πώς λειτουργεί η οικονομία καθώς και των αξιών και κινήτρων που εμπνέουν τους πολίτες». Οι συγγραφείς αποδίδουν δηλαδή την ύπαρξη ευημερίας ή φτώχειας καθώς και την οικονομική σταθερότητα σε μια χώρα σε πολιτικούς (θεσμούς) και πολιτιστικούς λόγους (κίνητρα για δράση). Μολονότι οι συγγραφείς μελετούν κυρίως αναπτυσσόμενες κοινωνίες και οικονομίες (Αφρικής, Λ. Αμερικής, Ασίας κ.ά.), η θέση τους ότι «οι θεσμοί είναι αυτοί που ευθύνονται, αυτοί που κρατούν τις φτωχές κοινωνίες φτωχές και τις εμποδίζουν να προωθήσουν τη διαδικασία ανάπτυξης ή ακριβώς το αντίθετο» προβάλλεται ως ισχύουσα και για άλλες περιπτώσεις ανεπτυγμένων κρατών. Και όταν αναφέρονται στους θεσμούς συμπεριλαμβάνουν το σύνολο των κρατικών, διοικητικών, πολιτικών δομών που συγκροτούν μια ορισμένη πολιτική οντότητα.

Η θέση των συγγραφέων είναι απολύτως σχετική με την Ελλάδα. Κατά βάση η οικονομική κρίση στην οποία οδηγήθηκε η χώρα συνιστά θεσμική/πολιτική αποτυχία ενώ τροφοδοτήθηκε από ένα ορισμένο πολιτιστικό μόρφωμα. Η θεσμική αποτυχία έγκειται στην αδυναμία κρατικού συστήματος, διοίκησης και πολιτικών φορέων να επιλύουν προβλήματα, να λειτουργούν ουδέτερα για την προαγωγή του γενικού συμφέροντος, να υπηρετούν την κοινωνία και τους πολίτες γενικώς και όχι επιμέρους συμφέροντα. Το πολιτιστικό μόρφωμα που τροφοδότησε την κρίση συναρθρώνεται με τα στοιχεία του ανορθολογισμού, της απουσίας εμπιστοσύνης σε θεσμικές δομές και ανάδειξη των διαπροσωπικών σχέσεων, στην ελάχιστη έμφαση στην ανάγκη απαρέγκλιτης τήρησης των κανόνων (ανομία), την ανάδειξη του κράτους στο ρόλο του απόλυτου προστάτη (ή του απόλυτου αντιπάλου), στην προβολή της προσωπικότητας μέσω εξωτερικών στοιχείων (κατανάλωσης, επιδεικτικής συμπεριφοράς).

Περισσότερα