Ευρωπαϊκή ή εθνική δημοκρατία;

του Π.Κ. Ιωακειμίδη

Τα Νέα
18 Νοεμβρίου 2011

Τα όσα (τραγικά και κωμικά) συνέβησαν τις τελευταίες μέρες στη χώρα γύρω από τις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) και το «πακέτο στήριξης» (ανακοίνωση δημοψηφίσματος και ματαίωσή του, απαίτηση γραπτών εγγυήσεων σεβασμού των δεσμεύσεων και οι αντιδράσεις που προκάλεσε) αναδεικνύουν ένα θεμελιακό πρόβλημα του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος. Το πρόβλημα αυτό έγκειται στο γεγονός ότι ενώ οι καίριες αποφάσεις οικονομικής πολιτικής λαμβάνονται σε επίπεδο ΕΕ από τα όργανά της (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο Υπουργών, Eurogroup, κ.ά.) η νομιμοποίησή τους πρέπει να γίνει σε εθνικό επίπεδο, από τα εθνικά πολιτικά συστήματα και τους θεσμούς δηλαδή. Εδώ έχουμε μια βασική αντίφαση και ασυμμετρία. Εχουμε με άλλα λόγια ένα ευρωπαϊκό σύστημα λήψης αποφάσεων και διαμόρφωσης πολιτικής, αλλά δεν έχουμε ευρωπαϊκή δημοκρατία. Η δημοκρατία παραμένει εθνική δημοκρατία που λειτουργεί στο πλαίσιο των εθνικών κρατών - μελών με τους επιμέρους κανόνες που ορίζει η συνταγματική τάξη των κρατών - μελών. Το φαινόμενο αυτό συνιστά τη βασική εκδοχή του περίφημου «δημοκρατικού ελλείμματος» σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) και η άμεση εκλογή των μελών του από το εκλογικό σώμα το οποίο (υποτίθεται) θα κάλυπτε και θα ακύρωνε το «έλλειμμα» αυτό, δεν μπόρεσε να επιτελέσει αυτόν τον ρόλο (και σε σημαντικό βαθμό δεν του επιτρέπει να πράξει κάτι τέτοιο). Δεν μπόρεσε να συνδέσει τους ευρωπαϊκούς θεσμούς με την ευρύτερη ευρωπαϊκή κοινωνία. Από μια άλλη πλευρά, η ανάληψη της πρωθυπουργίας σε Ελλάδα και Ιταλία από κατά βάση τεχνοκράτες (υψηλού κύρους και ικανοτήτων - Λ. Παπαδήμο και Μ. Μόντι αντίστοιχα) έχει επίσης ανοίξει μια συζήτηση για τη σχέση ευρωπαϊκού συστήματος και εθνικών δημοκρατικών συστημάτων.

Περισσότερα