Friday, April 29, 2011

Μορφή και περιεχόμενο της μη-κρατικής πολιτικής βίας

του Ανδρέα Μοσχονά

Το Βήμα

29 Απριλίου 2011

Η αύξηση τελευταία στον τόπο μας πράξεων "διάχυτης ανυπακοής" και "άλογης βίας", στο πλαίσιο της κοινωνικής και πολιτικής αντιπαράθεσης, εγείρει εύλογα ερωτήματα ως προς τη μορφή και το περιεχόμενο της μη-κρατικής πολιτικής βίας, ως θεωρητικό αντικείμενο και ως εμπειρική πρακτική, ιδιαίτερα στην ελληνική κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Αυτό ακριβώς το θέμα θα προσπαθήσω να φωτίσω στη συνέχεια, ως συμβολή στον δημόσιο διάλογο.

Η φιλελεύθερη πολιτική θεωρία στηρίζεται στην αρχή ότι η άσκηση πολιτικής βίας αποτελεί προνόμιο της κρατικής εξουσίας, υπό την προϋπόθεση ότι αυτή περιβάλλεται από την πολιτική νομιμοποίηση των πολιτών σύμφωνα με τις αρχές της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Στην ιστορία όμως της φιλελεύθερης/ κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, το προνόμιο αυτό στην άσκηση πολιτικής βίας έχει αμφισβητηθεί από κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που δυνητικά επιδιώκουν τη μεταρρύθμιση ή/και αυτή ακόμη τη ριζική αλλαγή των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών του αστικού καθεστώτος.

Αποτελεί συνεπώς ζητούμενο η μορφή και το περιεχόμενο αυτής της μη-κρατικής πολιτικής βίας καθώς και τα όριά της σε σχέση με τη φιλελεύθερη/κοινοβουλευτική δημοκρατία. Με βάση την ιστορική εμπειρία, η μη-κρατική πολιτική βία εντάσσεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: (i) την πολιτική βία που αποτελεί απλώς συμπλήρωμα της ευρύτερης κοινωνικής (ταξικής) στρατηγικής, και (ii) την πολιτική βία που τείνει να αποτελεί αυτοσκοπό της κοινωνικής και πολιτικής δράσης.

Περισσότερα

Thursday, April 21, 2011

Direct Democracy: Vox populi or hoi polloi?

Economist
April 20, 2011

In 2004, while tossing chunks of meat to his pet Bengal tigers, Saif Qaddafi (then seen as the Libyan ruler’s reformist scion) outlined to a foreign visitor his plans to convert his father’s rambling theory of direct democracy into a real political system. Something on Swiss lines would be ideal.

The particular ambition may seem risible now. Yet the general sentiment is common. The Alpine federation’s political system, in which citizens may vote 30-plus times a year in a mixture of local and national polls, is proving seductive for politicians and voters of all stripes.

Some Swiss votes are ordered by politicians, yet many, known as “initiatives”, are binding votes on national legislation triggered by citizens’ petitions. In recent years these have widened state health-insurance to cover alternative medicine; enforced deportation of foreigners guilty of serious crimes and benefit fraud; and banned the building of mosques with minarets.

Helvetian zeal for direct votes skews global statistics. Nearly a quarter of all recorded national referendums have taken place there. Countries hold almost twice as many referendums as they did 50 years ago, says David Altman, a political scientist at the Catholic University of Chile. In the past 20 years more than 100 have introduced some sort of direct voting, says the Initiative and Referendum Institute Europe (IRI-E), a think-tank.

Politicians may be getting keener on public support for new laws. But few want to allow voters to write them: that would be not so much democracy, they say, as ochlocracy—mob rule. Compact and cohesive electorates, such as in a Swiss canton, are unusually good places for such votes to work: voters are more likely to ponder the issues fully beforehand, and to deal maturely with the result afterwards.

More

Λαθρεπιβάτες της απείθειας

του Κωστή Παπαϊωάννου

Τα Νέα

21 Απριλίου 2011

Καθώς η χώρα βυθίζεται ταχύτατα στη δίνη της πολυεπίπεδης κρίσης, η επιµονή στην ακριβολογία φαντάζει ίσως περιττή πολυτέλεια ή εθελοτυφλία. Κι όµως, τώρα είναι που οι λέξεις βαραίνουν περισσότερο.

Μια έννοια που «ελαφραίνει επικίνδυνα» τον τελευταίο καιρό είναι η πολιτική ανυπακοή. Ο γεννήτοράς της, ο Χένρι Ντέιβιντ Θορό (δείτε το βιβλίο του Περί πολιτικής ανυπακοής, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1849), υποστήριζε πως ο πολίτης που δεν εκχωρεί τη συνείδησή του στον νοµοθέτη µπορεί να παραβιάζει έναν άδικο νόµο µε σκοπό να καταργηθεί. Και ο Τζον Ρολς (κορυφαίο του βιβλίο, η Θεωρία της δικαιοσύνης, ελληνική έκδοση Πόλις, 2001) υποστήριζε πως η πολιτική ανυπακοή εµπνέεται από τις αρχές της δικαιοσύνης οι οποίες διαπνέουν το Σύνταγµα και τους κοινωνικούς θεσµούς. Τελείται µη βίαια, δηµόσια, ανοιχτά και έπειτα από κατάλληλη προειδοποίηση.

Αυτή η ανυπακοή λοιπόν µπορεί να καταξιώσει εκείνον που µε τις πράξεις του επιβεβαιώνει και ολοκληρώνει την ιδιότητα του πολίτη. Εκείνον που δρα ως επώνυµο πρόσωπο και αναλαµβάνει τις ευθύνες των πράξεών του όταν – και µόνο όταν – τα νόµιµα µέσα κατά µιας ουσιώδους και σαφούς αδικίας αποδεικνύονται άχρηστα. Αυτού του είδους η ανυπακοή, έλεγε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, εκφράζει σεβασµό προς τον νόµο. Ο Κινγκ δεν επαγγελλόταν οποιαδήποτε ανυπακοή ή αντίσταση στον άδικο νόµο αλλά εκείνη που γίνεται δηµόσια, αποφεύγει τη βία και είναι έτοιµη να αποδεχθεί την ενδεχόµενη κύρωση για την παράβαση του νόµου.

Περισσότερα

Friday, April 15, 2011

Εμείς και τα πτώματα

του Τάκη Μίχα

Protagon.gr

15 Απριλίου 2011

Στην πρόσφατη συζήτηση για την δωρεά οργάνων με αφορμή την παρουσίαση του σχετικού νομοσχεδίου εκφράσθηκαν δυο εκ πρώτης όψεως διαμετρικά αντίθετα απόψεις. Η μια η σοσιαλιστική (του π.χ. ΠΑΣΟΚ) δίνει την κυριότητα του νεκρού σώματος (και συνεπώς των οργάνων του) εν μέρει στο κράτος. Η άλλη η φιλελεύθερη (που εξέφρασε π.χ. η Δημοκρατική Συμμαχία) αντιστέκεται στην όπως την αποκαλεί «κρατικοποίηση» του σώματος και προτείνει ότι μόνο το ζων άτομο έχει το δικαίωμα να αποφασίσει τι θα γίνει με το νεκρό σώμα «του».

Πιστεύω ότι και οι δυο απόψεις είναι στη βάση τους αντιφιλελεύθερες. Αυτό είναι προφανές με την άποψη του κυβερνώντος κόμματος που όπως σωστά εκτιμήθηκε στην ουσία «κρατικοποιεί» το πτώμα. Όμως είναι λιγότερο προφανές με την άποψη της Δημ.Συμ. Πώς άλλωστε θα μπορούσε να θεωρηθεί αντιφιλελεύθερη μια άποψη που δίνει στο άτομο το δικαίωμα να αποφασίσει τι θα γίνει με το σώμα «του» μετά τον θάνατο του;

Ας αποκαλέσουμε τον ζωντανό Γιώργο « Γ1» και τον πεθαμένο Γιώργο «Γ2». Σύμφωνα με την λεγόμενη «φιλελεύθερη» άποψη ο Γ1 έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να αποφασίσει για το τι μέλλει γενέσθαι με τον Γ2. Ερώτημα: Γιατί; Τι το κοινό έχει ο Γ1 έχει με τον Γ2 και που θεμελιώνεται το δικαίωμα της κυριότητας του πρώτου επί του δεύτερου;

Ο Γ1 και ο Γ2 είναι δυο εντελώς διαφορετικά όντα που δεν έχουν τίποτα κοινό. Ο Γ2 δεν ψηφίζει, δεν κάνει σεξ, δεν παίζει τένις,δεν έχει συνείδηση, μνήμη κλπ-γενικώς δεν έχει απολύτως κανένα κοινό χαρακτηριστικό με τον Γ1.Πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική οντότητα. Με ποιό λοιπόν δικαίωμα ο Γ1 θα αποφασίσει για το τι μέλλει γενέσθαι με τον Γ2;

Περισσότερα

The Court of Literature

by Eric A. Posner

New Republic

April 14, 2011

The law plays an unacknowledged role in much of Shakespeare’s work. Trials—real trials, quasi-trials, mock trials—recur. In many plays, characters refer to contemporary laws and legal institutions; and the plays raise larger questions about justice and the workings of the law. Lawyers, then, can help to illuminate Shakespeare’s plays, and many have done so by explaining the early modern legal background and Shakespeare’s exploitation of persistent legal puzzles for dramatic purposes.

Kenji Yoshino, a law professor at NYU, argues that Shakespeare’s plays contribute to modern debates about law and justice, and he draws crisp lessons from twelve of those plays. He argues that Titus Andronicus teaches us that in a world devoid of the rule of law, individuals protect their interests by taking revenge against those who violate them—and that revenge begets revenge in a cycle of retribution that spins out of control and throws society into chaos. Portia’s character in The Merchant of Venice illustrates the hazards of legal rhetoric: lawyers can manipulate law for private ends, subverting justice and social order. Measure for Measure proves that legal decisionmakers should avoid the two extremes of rigid legalism and excessive mercy, and strive to take a path down the middle. Othello illustrates the hazards of legal fact-finding; the four Henry plays the fallibility and the trickery of sovereigns; and Macbeth the fallacy of natural justice—the view that justice will prevail even without human intervention. Hamlet warns that intellectuals make bad rulers because their idealism interferes with the pragmatics of governance. King Lear teaches us of “the unavoidable injustice of death.” The Tempest argues that great leaders voluntarily relinquish power.

The quality of Yoshino’s readings varies considerably. In general, he does better at the retail level—teasing out the meanings of complex passages—than at spinning out overall readings that are both original and persuasive. Scholars have long noted that anxiety about the absence of the rule of law animates revenge tragedies such as Titus Andronicus, and the legal themes in Measure for Measure have fascinated lawyers for decades. Some of Yoshino’s other readings display more originality but they often seem strained. It is true that Hamlet is an intellectual and that he temporizes before killing Claudius, but he does not resemble the utopians to whom Yoshino likens him—he does not, for example, harbor any particular vision for Denmark that he hopes to implement come what may. More successfully, Yoshino argues that Othello illustrates the value of legal processes by contrasting the impartial deliberations of a jury-like council of Venetian nobles, which acquits Othello of the charge of witchcraft, and the wild accusations of Othello himself, who falsely convicts Desdemona of adultery.

More

Thursday, April 14, 2011

Νόμος ή ψήφος;

του Γιάννη Πρετεντέρη

Τα Νέα

14 Απριλίου 2011

Η δικαστική καταδίκη και η ενδεχόµενη έκπτωση του Ψωµιάδη θέτουν ένα ενδιαφέρον ερώτηµα. Τι πρέπει τελικά να υπερισχύει στη δηµοκρατία; Ο νόµος ή η ψήφος;

Με άλλα λόγια, έχουν δικαίωµα οι πολίτες της Κεντρικής Μακεδονίας να χαίρονται τον περιφερειάρχη που εξέλεξαν ανεξαρτήτως των δικαστικών αποφάσεων που τον βαραίνουν ή έχει δικαίωµα µια δικαστική απόφαση να ακυρώσει την επιλογή τους; Το κακό είναι ότι αυτό το ενδιαφέρον ερώτηµα έχει απαντηθεί προ πολλού και τελεσίδικα. Κι ούτε νοµίζω ότι υπάρχουν πολλοί σοβαροί άνθρωποι που θα διαφωνήσουν: της ψήφου προφανώς υπερισχύει ο νόµος. ∆ιότι, κατ' αρχήν και εκτός όλων των άλλων, η ψήφος εκφράζεται µόνο µέσα στα πλαίσια του νόµου. Αυτό ισχύει σε όλες τις πολιτισµένες δηµοκρατίες, γι' αυτό άλλωστε και αιρετοί πολιτικοί συµβαίνει παντού να διώκονται, να καταδικάζονται και, φυσικά, να εκπίπτουν από τα αξιώµατα στα οποία έχουν εκλεγεί.


Περισσότερα

Thursday, April 7, 2011

Η σιωπή δεν συνιστά συναίνεση

της Βάσως Κιντή

Το Βήμα

7 Απριλίου 2011

Το προσχέδιο νόμου που παρουσίασε η κυβέρνηση σχετικά με τη δωρεά και τη μεταμόσχευση οργάνων, και το οποίο προβλέπει ότι όλοι οι πολίτες είναι δυνάμει δότες, εκτός εάν έχουν ρητώς εκφράσει τη βούλησή τους ότι δεν επιθυμούν να χρησιμοποιηθούν τα όργανά τους για μεταμόσχευση, προσπαθεί να αντιμετωπίσει την αυξημένη ζήτηση μοσχευμάτων. (Ένας άλλος τρόπος που έχει υιοθετηθεί στο παρελθόν και ο οποίος προτείνεται από ορισμένους και για το μέλλον είναι να αλλάξει ο ορισμός του θανάτου και να μετατεθεί π.χ. νωρίτερα ώστε να μεγαλώσει ο αριθμός των δυνάμει δοτών.)

Η ρύθμιση της κυβέρνησης προϋποθέτει τη λεγόμενη εικαζόμενη συναίνεση των δυνάμει δοτών. Αυτό σημαίνει ότι η πολιτεία υποθέτει ότι οι πολίτες επιθυμούν να είναι δότες αλλά, για συγκυριακούς λόγους, παρέλειψαν να το δηλώσουν. Εικάζει, επομένως, ότι η σιωπή τους συνιστά έκφραση της συναίνεσής τους. Με ποια έννοια όμως μπορεί να εκλαμβάνεται η σιωπή ως συναίνεση ειδικά μάλιστα όταν στη μη εικαζόμενη αλλά πραγματική συναίνεση απαιτούμε τεκμήρια που να δείχνουν ότι η συναίνεση δίδεται ελεύθερα και μετά την κατάλληλη ενημέρωση; Επιπλέον, πώς τεκμαίρεται ότι οι πολίτες θα ήθελαν πράγματι να είναι δότες ώστε να εικάζεται η συναίνεσή τους;

Συνήθως γίνεται αναφορά σε έρευνες γνώμης όπου οι πολίτες εκφράζονται θετικά γενικά για τη μεταμόσχευση οργάνων. Ωστόσο αυτή η αφηρημένη επιδοκιμασία δεν σημαίνει κατ΄ ανάγκην ότι επιθυμούν να γίνουν και οι ίδιοι δότες οργάνων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ τα ποσοστά όσων διάκεινται θετικά προς τις μεταμοσχεύσεις οργάνων είναι πολύ υψηλά, πολύ λίγοι καταγράφουν τη βούλησή τους να γίνουν οι ίδιοι δωρητές σώματος. Εχουν μάλιστα παρατηρηθεί σημαντικές διαφορές ανάμεσα στο ποσοστό που δηλώνει στις έρευνες ότι είναι οι ίδιοι δότες και στα επίσημα στοιχεία. Αυτό δεν οφείλεται σε λάθος ή αμέλεια. Αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος έχει ακόμη, για διάφορους λόγους, δικαιολογημένους ή όχι, πολλούς δισταγμούς να δωρίσει τα όργανά του ενώ αναγνωρίζει την ευρύτερη σημασία μιας τέτοιας δωρεάς. Αλλωστε, αυτή η ερμηνεία είναι και ο λόγος που, κατά τη γνώμη μου, αντιστρέφεται η ως τώρα πρακτική.

Περισσότερα

Εικασία χωρίς ηθική βάση

του Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικόλαου

Το Βήμα

7 Απριλίου 2011

Oι μεταμοσχεύσεις αποτελούν μοναδικό επίτευγμα της σύγχρονης ιατρικής τεχνολογίας. Χάρις σε αυτές, σήμερα περισσότεροι από ένα εκατομμύριο συνάνθρωποί μας, άλλως καταδικασμένοι σε θάνατο, ζουν μια μακράς διάρκειας και υψηλής ποιότητας ζωή, που μάλιστα τη δανείζονται από άλλους. Οργανα που δεν μπορούν να συντηρήσουν στη ζωή κάποιους, μπορούν να δώσουν ζωή σε τρίτους. Αρκεί να βρεθεί ο δωρητής. Η επιτυχία τους πλέον στηρίζεται όχι τόσο στη χειρουργική τεχνική όσο στην ύπαρξη μοσχευμάτων. Δυστυχώς το έλλειμμα αυτών των τελευταίων είναι συχνά πιεστικό και το τίμημά του καθοριστικό για το αν κάποιοι θα συνεχίσουν να ζουν ή όχι.

Ως τώρα οι μεταμοσχεύσεις στηρίχτηκαν στην ιδέα της δωρεάς οργάνων. Αυτή παρουσιάστηκε ως πράξη ύψιστης εθελοντικής προσφοράς και συναλληλίας. Και πράγματι έτσι είναι. Επειδή όμως είτε η συναλληλία μας είναι περιορισμένη είτε άλλες αδυναμίες του συστήματος και της ζωής μας είναι αυξημένες, η χώρα μας είναι πολύ φτωχή σε δωρητές και συνεπώς σε δότες.

Αυτός είναι ο λόγος που κάποιοι, προφανώς μη σχετικοί με τις λεπτομέρειες των μεταμοσχεύσεων, σκέφτηκαν να επινοήσουν μια συναίνεση που εικάζεται, μεταμορφώνοντας την αγάπη σε χρησιμοθηρία και τον δωρητή σε δεξαμενή οργάνων.

Περισσότερα

Saturday, April 2, 2011

Η σωτήρια αντιστροφή...

του Πάσχου Μανδραβέλη

Καθημερινή

2 Απριλίου 2011

H αλήθεια είναι ότι μόλις πεθάνουμε δεν έχουμε καμιά κυριότητα στο σώμα μας. Οχι νομικά, αλλά πρακτικά. Κάποιοι άλλοι αποφασίζουν, αφού δεν υπάρχει η δυνατότητα να μάς ρωτήσουν. Και μάς θάβουν. Ετσι κι αλλιώς αι βουλαί των νεκρών δεν είναι απλώς άγνωστοι· δεν υπάρχουν. Μόνο οι ζωντανοί μπορούν να ορίσουν τι θα γίνει το σώμα τους μετά τον θάνατό τους. Κι αν θέλουν κάτι εναλλακτικό από τα παραδοσιακά -κηδεία και ταφή- θα πρέπει να το δηλώσουν. Αν θέλουν να γίνουν δωρητές οργάνων πρέπει να απευθυνθούν στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων.

Η δήλωση έχει κάποιο κόστος χρόνου, το οποίο υφίστανται μόνον όσοι θέλουν να ξεφύγουν από τον παραδοσιακό κανόνα, τον οποίο κάποιοι άλλοι έφτιαξαν. Αν κάποιος θέλει να γίνει δωρητής οργάνων πρέπει να υποστεί και την γραφειοκρατία που ενέχει αυτή η διαδικασία. Γι' αυτό πολλές φορές δεν το κάνει ή το «αφήνει για αργότερα»· τόσο «αργότερα» μέχρι που μετά το τέλος η παράδοση αποφασίζει την τύχη του σώματός του.

Γι' αυτό τον λόγο, πολλές ευρωπαϊκές χώρες (και τώρα η Ελλάδα) αποφάσισαν να μεταθέσουν αυτό το κόστος χρόνου και σχετικής γραφειοκρατίας από εκείνους που θέλουν να προσφέρουν σε εκείνους που θέλουν απλώς να θαφτούν. Οι σχετικές νομοθεσίες θεωρούν ότι όλοι οι άνθρωποι είναι δότες οργάνων, εκτός αν δηλώσουν το αντίθετο. Αντί να εικάζουν, δηλαδή, ότι κάποιος δεν θα ήθελε εν ζωή να γίνει δωρητής οργάνων μετά θάνατον, εικάζουν το ακριβώς αντίθετο. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε μία εξίσου αστήρικτη, αλλά ταυτοχρόνως εξίσου θεμιτή εικασία. Αλλά από την άλλη έχουμε μια μεγαλοφυή και σωτήρια για χιλιάδες ζωντανούς αντιστροφή. Η ελευθερία βούλησης του ατόμου δεν επηρεάζεται κατ' ελάχιστον· όλοι οι ζωντανοί έχουν την επιλογή τι θα κάνουν το σώμα τους μετά θάνατον. Απλώς ο νόμος δεν εγκολπώνεται την παράδοση, προσπαθεί να ικανοποιήσει τις σύγχρονες ανάγκες.

Περισσότερα

Friday, April 1, 2011

Νεκρός ατομικισμός

της Λίνας Παπαδοπούλου

Έθνος

1 Απριλίου 2011

Σύμφωνα με προσχέδιο νόμου περί δωρεάς και μεταμόσχευσης οργάνων που δόθηκε προχθές στη δημοσιότητα και σε αντίθεση με την ισχύουσα σήμερα ρύθμιση, που προϋποθέτει γραπτή δήλωση της σχετικής βούλησης του δωρητή, δότες οργάνων μετά θάνατον θα τεκμαίρεται πως είναι όλοι, εκτός όσων έχουν ρητά δηλώσει το αντίθετο στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ). Πρόκειται για την άλλη όψη της απαγόρευσης δωρεάς οργάνων εν ζωή, με την εξαίρεση εκείνης προς συγγενικά ή πολύ αγαπημένα πρόσωπα. Στόχος των δύο ρυθμίσεων είναι προφανώς η αύξηση των διαθέσιμων μοσχευμάτων αφενός, δεδομένης της μειωμένης στην Ελλάδα εθελοντικής προσφοράς τους, και για λόγους αδράνειας και αδιαφορίας, αλλά και η καταπολέμηση της εμπορίας οργάνων λόγω ακριβώς της ελλιπούς διαθεσιμότητάς τους.

Το ερώτημα που εγείρεται είναι κατά πόσο το μοντέλο αυτό της εικαζόμενης συναίνεσης ανταποκρίνεται μεν στην αυξημένη ζήτηση μοσχευμάτων, παραβιάζει όμως το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια του νεκρού. Το επιχείρημα εντάσσεται στο πνεύμα ενός διαδικαστικού φιλελευθερισμού και ενός απόλυτου ατομικισμού, στη βάση των οποίων βρίσκεται η πεποίθηση πως το άτομο έχει το απόλυτο δικαίωμα να διαφεντεύει το σώμα του όχι μόνο εν ζωή -αυτό δεν αμφισβητείται- αλλά και μετά θάνατον.

Το επιχείρημα είναι αβάσιμο για πολλούς λόγους: καταρχάς, ο αυτοκαθορισμός δεν ανατρέπεται, εφόσον υπάρχει η δυνατότητα αυτοεξαίρεσης. Το αντεπιχείρημα ότι η τελευταία θα επισύρει το κοινωνικό στίγμα προϋποθέτει αφενός τη δημοσιοποίηση, που δεν είναι αυτονόητη, αφετέρου την αναγνώριση της κοινωνικής αξίας της δωρεάς, και άρα την παιδαγωγική λειτουργία του νόμου που κάθε άλλο παρά ως αρνητική μπορεί να κριθεί.

Περισσότερα