Ο δρόμος προς τη δίκαιη κοινωνία

του Θανάση Γιαλκέτση

Ελευθεροτυπία
29 Οκτωβρίου 2011

Οι θεωρίες της δικαιοσύνης που επεξεργάστηκαν ο Χομπς, ο Λοκ, ο Ρουσό, ο Καντ ή, στους σύγχρονους καιρούς, ο Τζον Ρολς, δεν ανέλυαν επαρκώς τον πραγματικό κόσμο, την καθημερινή ζωή και τη συμπεριφορά των ανθρώπων.

Ο στόχος τους ήταν να επινοήσουν και να σχεδιάσουν τέλειους θεσμούς, υποθέτοντας ότι η ύπαρξη αυτών των θεσμών θα διασφάλιζε την προσχώρηση όλων των πολιτών στο δίκαιο «κοινωνικό συμβόλαιο».

Στο βιβλίο του The Idea of Justice (Harvard University Press, 2009), ο ινδός νομπελίστας οικονομολόγος Αμάρτια Σεν υιοθετεί μια διαφορετική προσέγγιση. Αντί να αναζητάει τους τέλειους θεσμούς της δίκαιης κοινωνίας προτιμά να θέτει το ερώτημα: πώς μπορούμε να εξαλείψουμε ή έστω να περιορίσουμε τις υπαρκτές αδικίες και ανισότητες; Ο Αμάρτια Σεν μίλησε για τις ιδέες που αναπτύσσει στο βιβλίο του σε μια συνέντευξη που έδωσε στο ιταλικό περιοδικό L' Espresso. Από τη συνέντευξη αυτή παρουσιάζουμε στη συνέχεια ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα.

«Η ιδέα της δικαιοσύνης βρίσκεται στη βάση κάθε δημοκρατίας. Αγανακτούμε μπροστά σε κάθε φανερή αδικία επειδή η δικαιοσύνη είναι στοχαστική: αναφέρεται δηλαδή στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Η ιδέα της δικαιοσύνης συνδέεται στενά με την αμεροληψία. Και αν με ρωτήσετε τι είναι η αμεροληψία, απαντώ λέγοντας ότι γι' αυτήν μιλούν ακόμα και τα παιδιά στην τρυφερή τους ηλικία. Σύμφωνα με τον Νόαμ Τσόμσκι, οι γλωσσικές μας ικανότητες (γραμματική, σύνταξη) είναι έμφυτες. Εγώ νομίζω ότι και η αίσθηση της αμεροληψίας είναι έμφυτη. Είναι βιολογικό ζήτημα. Αλλά δεν με ενδιαφέρει η βιολογική πλευρά αυτής της ιστορίας. Γιατί το ζήτημα της αμεροληψίας πρέπει να τοποθετηθεί στο ηθικό πεδίο και όχι σε εκείνο της εξέλιξης του είδους. Αναφέρω ένα παράδειγμα: στους άνδρες και στις γυναίκες αρέσει να κάνουν έρωτα. Και η βιολογική προέλευση της επιθυμίας είναι πιθανότατα η επιβίωση του είδους. Αλλά όταν σαγηνεύουμε ή σαγηνευόμαστε δεν το κάνουμε επειδή σκεφτόμαστε πώς θα διασφαλίσουμε τη συνέχεια του ανθρώπινου γένους. Θέλω να πω με αυτό ότι οι συμπεριφορές μας δεν υπαγορεύονται από έναν ορθολογικό υπολογισμό αιτίας και αποτελέσματος. Ιδού γιατί είναι σημαντικό να έχουμε όλοι μας το αίσθημα της δικαιοσύνης. Αντίθετα, είναι λιγότερο σημαντικό το να κατανοούμε το γιατί το έχουμε.

Περισσότερα

James Madison: Ο Πατέρας του Συντάγματος

των Γιούλη Φωκά-Καβαλιεράκη και Αριστείδη Ν. Χατζή


δημοσιευμένο στον τόμο
Οι Εναρκτήριοι Λόγοι των Αμερικανών Προέδρων, 1789-2009: Από τον George Washington έως τον Barack Obama
Επιμέλεια: Αντώνης Μακρυδημήτρης, Μαρία-Ηλιάνα Πραβίτα και Κωνσταντίνος Καπλής
Εκδόσεις Σάκκουλα, 2011

Όταν διαμορφώνεις ένα τύπο διακυβέρνησης όπου άνθρωποι θα διοικούν άλλους ανθρώπους η μεγάλη δυσκολία έγκειται στο εξής: θα πρέπει πρώτα να δώσεις την δύναμη στην κυβέρνηση να ελέγχει αυτούς που κυβερνά και έπειτα να την υποχρεώσεις να ελέγχει τον εαυτό της.

James Madison

Δεν θα πρέπει να αφαιρεθεί ή να περιοριστεί το δικαίωμα των ατόμων στο λόγο ή στην δημοσίευση αυτών που πιστεύουν. Η δε ελευθερία του τύπου, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προπύργια της ελευθερίας, θα πρέπει να είναι απαραβίαστη.

James Madison

Ο James Madison (1751-1836) υπηρέτησε ως ο 4ος Πρόεδρος των Η.Π.Α. από το 1809 έως το 1817, σε δύο συνεχόμενες θητείες. Υπήρξε ένας από τους επτά σημαντικότερους πατέρες-ιδρυτές (founding fathers) της Αμερικανικής Δημοκρατίας και για πολλούς ο σημαντικότερος, καθώς ήταν ο βασικός συγγραφέας του Αμερικανικού Συντάγματος και των πρώτων τροποποιήσεών του που κατοχύρωναν τα ατομικά δικαιώματα. Ο Madison όμως θεωρείται και ένας από τους σημαντικότερους φιλελεύθερους στοχαστές του τέλους του 18ου αιώνα που κατάφερε να επηρεάσει καταλυτικά με τις ιδέες του όχι μόνο την θεσμική δομή και τις ιδεολογικές βάσεις του νέου έθνους αλλά και πολλών άλλων εθνών στην διάρκεια του 19ου αιώνα.

Ο Madison γεννήθηκε στην Βιρτζίνια, στις 16 Μαρτίου του 1751. Ο πατέρας του ήταν ένας από τους πλουσιότερους γαιοκτήμονες της Πολιτείας και ο James ως πρωτότοκος θα απολάμβανε στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μια οικονομική άνεση που θα του επέτρεπε να ασχοληθεί με την πολιτική και την φιλοσοφία. Το 1769 γράφτηκε στο Princeton (το οποίο τότε ονομαζόταν College of New Jersey) όπου σπούδασε σχεδόν τα πάντα αλλά ιδιαίτερα ιστορία, φιλοσοφία, πολιτική επιστήμη και νομικά. Εκεί, μελετώντας, ήρθε σε επαφή με τους κυριότερους εκπροσώπους του Σκωτικού Διαφωτισμού, όπως τους Frances Hutcheson, David Hume και Adam Smith αλλά επηρεάστηκε καταλυτικά και από τις ιδέες του John Locke, του Isaac Newton και του Jonathan Swift. Επιδεικνύοντας εξαιρετική ικανότητα και επιμέλεια, κατόρθωσε να αποφοιτήσει στα δυο μόλις χρόνια παρά το προβλήματα με την υγεία του. Τα τελευταία τον βασάνιζαν σε όλη του την ζωή, καθώς ήταν ασθενικός και επιπλέον μικρόσωμος και ιδιαίτερα συνεσταλμένος. Όμως ήταν τόσο ισχυρή η προσωπικότητα και η γοητεία που εξέπεμπε ώστε από τη διάρκεια των σπουδών του ήδη μπλέχτηκε στην πολιτική και στις ζυμώσεις της προεπαναστατικής Αμερικής.

Υπό την επιρροή των φιλελεύθερων ιδεών και ενθουσιασμένος με την ευκαιρία που του έδινε η Αμερικανική επανάσταση, επιστρέφοντας στην Βιρτζίνια, ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική. Το 1776, σε ηλικία μόλις 25 ετών, εκλέγεται μέλος της Επαναστατικής Συνέλευσης της Βιρτζίνια και αμέσως μετά στο κοινοβούλιο της ανεξάρτητης πλέον πολιτείας, όπου και γνωρίζει τον Thomas Jefferson με τον οποίο θα διατηρήσει μια βαθιά και σταθερή φιλία και θα συνεργαστούν στην συνέχεια της πολιτικής του καριέρας.

Εδώ θα βρείτε ένα ηλεκτρονικό ανάτυπο με τη συνέχεια του κειμένου αλλά και τη μετάφραση στα ελληνικά των δύο εναρκτήριων προεδρικών λόγων του James Madison

Outside the Law

by Eric A. Posner

Foreign Policy
October 25, 2011

The execution-style killing of Muammar al-Qaddafi by a mob of gunmen in the ruins of Sirte last week put an end to NATO's six-month military intervention in Libya. Unless the country descends into anarchy or an equally abhorrent dictator succeeds Qaddafi, the Libya intervention will be regarded as a victory for the West, for the United States, and for that reluctant but surprisingly fierce warrior, President Barack Obama. And it's a victory that came on the cheap. It is rare thing indeed for the Pentagon to spend as little as $1 billion on a successful military campaign, without losing ten times that amount in the sofa cushions.

But if the Libya intervention turns out to be a political and moral victory, it also illustrates once again the motto, inter arma silent leges -- in times of war, the law falls mute. Both international and U.S. law took a drubbing alongside Qaddafi's ragtag army, casting further doubt upon the already tenuous notion that international military actions can be conducted on a legal basis.

The basis for the intervention under international law was dubious from the start. Libya is a sovereign state and, as a matter of international law, NATO cannot bomb it without a legal justification. The rebels' request for military intervention could not override the government's quite understandable, if regrettable, refusal to give its consent to be bombed. So, the United States and NATO turned to the U.N. Security Council, which enjoys the power under the U.N. Charter to authorize military interventions in foreign countries.

But two problems arose. The first was the legal justification for intervening. The Charter gives the Security Council authority to take actions to promote peace and collective security. But Libya did not threaten its neighbors or any other country. The purpose of the intervention, according to the resolution that authorized it, was to protect Libyan civilians from their government.

More

David Bernstein on Rehabilitating Lochner and the Freedom to Contract

Hosted by Nick Gillespie

Reason TV
October 18, 2011

“Either the Commerce Clause gives Congress a plenary power to regulate anything it pleases or it doesn’t; and let’s have that argument,” says George Mason University law professor David Bernstein.

Bernstein goes after progressive attempts to limit economic freedom and liberty of contract in his new book Rehabilitating Lochner: Defending Individual Rights against Progressive Reform, a history of the 1905 case Lochner v. New York. The decision nullified a state law regulating work hours for bakers and became the impetus for a 40-year period where American courts protected economic liberty.

A Lochner rehabilitation has not been easy, Bernstein admits. Many legal experts see Lochner as on par with the infamous Dred Scott decision. The government's encroaching power under the Commerce Clause has also held the case for economic liberty back. But Bernstein remains hopeful and believes both liberals and conservatives have something to gain in reexamining Lochner's implications, which range from protecting the right to an abortion to striking down the health care act’s individual mandate.

More

Do we need Referenda on EU Membership

Debating Europe
October 19, 2011

Last Thursday 13th October Debating Europe, a platform for discussion supported by the European Parliament, brought together British Conservative MP Bill Cash and former Irish Prime Minister John Bruton to a live debate to discuss the future of the Eurozone and the possible effects of its failure. It was a fascinating debate, where the two participants, holding almost polar opposite views, dicussed, among others, the idea of a referedum on EU membership.

Bill Cash is a British Conservative MP and Secretary of the European Reform Forum. Under Prime Minister John Major, he was ringleader of a rebellion over the Maastricht treaty that almost brought down the government.

John Bruton was Irish Taoiseach from 1994 to 1997. He also served as EU Ambassador to the US from 2004–2009, and is a former Vice-President of the European People’s Party (EPP).

More

Crowds and constitutions

by Thorvaldur Gylfason

Vox
October 13, 2011

Iceland’s economic meltdown has led to a change in its constitution. This column, by one of the 25 people elected to draft the new document, documents the journey.

Iceland has never been particularly good at outsourcing. Insourcing, on the other hand, has been something of a national sport. For example, a few years ago first the nephew and then a close friend of the prime minister were appointed judges on the Supreme Court. When a few years later the prime minister’s son was appointed district judge, a more qualified applicant for the job sued the offending minister and was awarded financial compensation by the Supreme Court (much lower compensation, however, than a lower court had decided). After the financial crash of 2008, to take another example, the government thought it better to appoint a domestic Special Investigation Committee (SIC), rejecting proposals for an international commission of enquiry that would have been beyond all suspicion of partiality. As it happened, the SIC did a good job, but that is another story (Gylfason 2010).

More

From crisis to constitution

by Thorvaldur Gylfason

Vox
October 11, 2011

As economic protests continue throughout Europe, many wonder whether such efforts will be in vain. This column explores what happened in Iceland, where a “pots-and-pans” revolution in response to the devastating financial crisis gave rise to a new constitution.

Political upheaval is the most common precursor of constitutional change. The collapse of communism in 1989 produced a large number of new constitutions in East and Central Europe and Asia (Elster 1995). Economic crises are less common triggers of constitutional change. The Great Depression did not prompt the Americans to change their constitution – changes of the law, such as the Glass-Steagall Act of 1933, were thought sufficient.

Pots and pans

Iceland’s spectacular financial collapse in October 2008 was, in effect, political as well as economic. One of the most vocal demands of the “pots-and-pans” revolution that led to a change of government in early 2009 was for a new constitutional order, a new republic even, to replace the provisional constitution from 1944 when Iceland unilaterally separated from occupied Denmark.

The new parliament promised at once to quickly revise the provisional document, essentially a translation of the Danish constitution with a nationally elected president with potentially significant powers substituted for a monarch. This promise was not kept, however, except for a few minor revisions to adjust the article on parliamentary elections to demographic changes, to transit from a bicameral parliament to a unicameral one, and to append, in 1995, some new articles on human rights.

The demand of the pots and pans for an overhaul of the constitution was a demand that the political class – discredited by the collapse of the banks to which it had been so close and so generous[1] – eventually honour the promise it had for so long failed to keep. In its own interest, the political class wanted the constitution to continue to preserve the significant bias of the electoral system in favour of the provinces to safeguard their overrepresentation in parliament (Gylfason et al. 2010, 7,140). The parties behaved as pressure groups of political insiders.

More

Δημοψήφισμα, μια ατυχής πρωτοβουλία

του Nίκου K. Aλιβιζάτου

Καθημερινή
9 Οκτωβρίου 2011

Είναι γνωστή από παλιά η αδυναμία του Γιώργου Παπανδρέου για την άμεση δημοκρατία και τους θεσμούς της. Υπό την ηγεσία του, το 2006, στο πλαίσιο της επιχειρούμενης τότε συνταγματικής αναθεώρησης, το ΠΑΣΟΚ είχε προτείνει να διεξάγεται δημοψήφισμα αν το ζητήσει το 5% των πολιτών και να συζητείται υποχρεωτικά στη Βουλή πρόταση νόμου που υποστηρίζει το 3% τουλάχιστον των εκλογέων. Είναι αλήθεια, εξ άλλου, ότι στο τελευταίο προεκλογικό πρόγραμμά του, το ΠΑΣΟΚ δεσμευόταν για τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων. Ο ψόγος, επομένως, περί κυβερνητικού αιφνιδιασμού δεν ευσταθεί. Πολύ περισσότερο που το σχετικό άρθρο του Συντάγματος (άρθρο 44 παρ. 2), αν και είχε αναθεωρηθεί το 1986, δεν είχε τον εκτελεστικό του νόμο.

Παρ’ όλ’ αυτά, λόγω συγκυρίας, η πρωτοβουλία της κυβέρνησης να φέρει στη Βουλή νομοσχέδιο για τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων, την περασμένη εβδομάδα, χαρακτηρίσθηκε προσχηματική. «Απέλπιδα προσπάθεια να κρατηθείτε, την χαρακτήρισε βουλευτής της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ενώ ακόμη κι ένα ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ όπως ο κ. Απ. Κακλαμάνης επέσεισε τον κίνδυνο το νομοσχέδιο να αποτελέσει «αρχή δεινών».

Οι επιφυλάξεις αυτές ήταν, κατά τη γνώμη μου, δικαιολογημένες. Διότι, σε συνθήκες πρωτοφανούς οικονομικής και κοινωνικής έντασης σαν κι αυτές που ζούμε, είναι τουλάχιστον αφελές να πιστεύει κανείς ότι ο λαός μπορεί να αποφασίσει για το μέλλον του με την απαιτούμενη νηφαλιότητα. Μοιραία, η λογική του μαύρου και του άσπρου θα επικρατήσει, εκεί όπου η λύση –όπως, άλλωστε, διδάσκει και η Ιστορία– περνάει πάντοτε μέσα από τις αποχρώσεις. Οταν τα πνεύματα είναι τόσο οξυμένα, τέτοιες αντιπαραθέσεις δεν συντελούν στο «βάθεμα» της δημοκρατίας, αλλά στη διεύρυνση των χασμάτων και των διαιρέσεων. Πολύ περισσότερο όταν το πότε θα διεξαχθεί το δημοψήφισμα και σε ποιο ακριβώς ερώτημα θα κληθούν να απαντήσουν οι εκλογείς τα αποφασίζει κατά το Σύνταγμα η κυβερνώσα πλειοψηφία. Διότι, ακόμη κι αν έχουν τις καλύτερες προθέσεις, είναι πέρα από βέβαιο ότι οι κυβερνώντες, σε στιγμές μεγάλης δοκιμασίας, θα κατηγορηθούν αν όχι για υφαρπαγή, τουλάχιστον για απόπειρα παγίδευσης της λαϊκής ετυμηγορίας.

Περισσότερα

Jonathan Israel, "A Revolution of the Mind: Radical Enlightenment and the Intellectual Origins of Modern Democracy"

Democracy, free thought and expression, religious tolerance, individual liberty, political self-determination of peoples, sexual and racial equality--these values have firmly entered the mainstream in the decades since they were enshrined in the 1948 U.N. Declaration of Human Rights. But if these ideals no longer seem radical today, their origin was very radical indeed--far more so than most historians have been willing to recognize. In A Revolution of the Mind, Jonathan Israel, one of the world's leading historians of the Enlightenment, traces the philosophical roots of these ideas to what were the least respectable strata of Enlightenment thought--what he calls the Radical Enlightenment.

Originating as a clandestine movement of ideas that was almost entirely hidden from public view during its earliest phase, the Radical Enlightenment matured in opposition to the moderate mainstream Enlightenment dominant in Europe and America in the eighteenth century. During the revolutionary decades of the 1770s, 1780s, and 1790s, the Radical Enlightenment burst into the open, only to provoke a long and bitter backlash. A Revolution of the Mind shows that this vigorous opposition was mainly due to the powerful impulses in society to defend the principles of monarchy, aristocracy, empire, and racial hierarchy--principles linked to the upholding of censorship, church authority, social inequality, racial segregation, religious discrimination, and far-reaching privilege for ruling groups.

In telling this fascinating history, A Revolution of the Mind reveals the surprising origin of our most cherished values--and helps explain why in certain circles they are frequently disapproved of and attacked even today.

Jonathan Israel is professor of modern history at the Institute for Advanced Study in Princeton. He is in the process of finishing a monumental three-volume history of the Radical Enlightenment, the first two volumes of which, Radical Enlightenment and Enlightenment Contested, have already been published.

                            

Ruling for Open Courts

New York Times
Editorial
October 2, 2011

The American justice system rests on open and transparent proceedings. A recent ruling by Judge James Ware of Federal District Court in San Francisco wisely upheld this principle in ordering the release of a video recording of the civil trial on the constitutionality of Proposition 8, California’s voter-approved ban on same-sex marriage.

The discriminatory measure was struck down last year by Vaughn Walker, the Federal District Court judge who presided at the trial; the case is pending appeal. Judge Ware addressed the separate question of whether the videotape should remain under court seal, as Proposition 8’s supporters urged. Pressing for the videotape’s release were the trial’s victorious plaintiffs, and a media coalition, including The New York Times Company.

More