Να επέμβει στρατιωτικά η Δύση στη Λιβύη;

του Κωνσταντίνου Παπαγεωργίου

Το Βήμα
13 Μαρτίου 2011

Η Ρουάντα, η Βοσνία, το Κόσοβο και κατά έναν άτυπο τρόπο το Ιράκ συνέβαλαν τις τελευταίες δεκαετίες στην αναθεώρηση του τρόπου ανάγνωσης, αν όχι του ίδιου του διεθνούς δικαίου, τουλάχιστον των αντιλήψεών μας ως προς τα όρια της κυριαρχίας και την ηθική και πολιτική νομιμοποίηση των επεμβάσεων. Αυτό δεν έγινε τυχαία, ούτε ξαφνικά.

Η συζήτηση είναι παλιά και ήδη τον 19ο αιώνα ο Τζον Στιούαρτ Μιλ αναστοχάζεται σε ένα μικρότερο κείμενό του (1859) πάνω στις προϋποθέσεις κάποιων «εξαιρέσεων» στην παραδεδομένη αρχή της μη επέμβασης που αφορά εθνοαπελευθερωτικές επαναστάσεις (Ουγγαρία, Ελλάδα κ.λπ.) στους κόλπους των παρακμαζουσών αυτοκρατοριών της εποχής.

Ο Μιλ ως φιλόσοφος της αυτονομίας πιστεύει ότι όχι μόνο τα άτομα αλλά και οι λαοί οφείλουν να κατακτήσουν την κυριαρχία τους μέσα από τον επώδυνο καμιά φορά δρόμο της εξελικτικής αυτοσυνειδησίας, άρα αναγκαστικά μέσα από την εμπειρία της αντιπαράθεσης με έναν υποδεέστερο, ατομικό ή συλλογικό, εαυτό.

Ο Μιλ δέχεται ότι η αρχή της μη επέμβασης κάμπτεται όταν οι περιστάσεις δεν υποστηρίζουν το σκεπτικό της, όταν φέρ΄ ειπείν η επέμβαση πρέπει να γίνει για την εξουδετέρωση μιας άλλης επέμβασης ή όταν η (εμφύλια) σύγκρουση είναι τόσο παρατεταμένη και οδυνηρή ώστε να είναι αδύνατη η ηθική αυτογνωσία που θα οδηγήσει σε μια αυτονόμηση. Εκ πρώτης όψεως ο Μιλ έχει δίκιο. Η πιο στέρεα ελευθερία είναι φυσικά εκείνη που ένας άνθρωπος ή ένας λαός κατακτάει μόνος του· μια δοτή ελευθερία μπορεί να είναι σαθρή και να κάνει ακόμη μεγαλύτερο κακό.

Περισσότερα