Η ηθική υπεράνω του συμφέροντος

της Βάσως Κιντή

Το Βήμα
13 Μαρτίου 2011

Δικαιολογείται ηθικά η ξένη ανθρωπιστική παρέμβαση σε μια χώρα; Η ίδια η αναφορά στην ηθική σε ό,τι αφορά τη διεθνή πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις δημιουργεί αμέσως επιφυλάξεις και σκεπτικισμό, αν όχι μειδιάματα και ειρωνεία. Θεωρείται δεδομένο ότι τα κράτη στη διεθνή σκηνή ενεργούν με βάση ένα στενά νοούμενο ίδιον συμφέρον, ότι η διεθνής πολιτική δεν είναι παρά συσχετισμός ισχύος και ότι η τυχόν επίκληση της ηθικής από τους διεθνείς παίκτες δεν είναι παρά ένα προπέτασμα καπνού που κρύβει τη σκληρή επιδίωξη ιδιοτελών στόχων.

Ωστόσο, ακόμη και ο πιο ρεαλιστής των διεθνών σχέσεων θα πρέπει, νομίζω, να αναγνωρίσει ότι οι κινήσεις στη διεθνή σκηνή μπορούν να αποτιμηθούν ηθικά, ότι ηθικές αξίες και αρχές ενσωματώνονται στους διεθνείς κανόνες και ότι η απόρριψη της ηθικής διάστασης μιας συμπεριφοράς υποδηλώνει και αυτή μια ηθική στάση.

Ποια ηθικά ζητήματα εγείρονται σε σχέση με τις λεγόμενες ανθρωπιστικές παρεμβάσεις; Ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών, ζητήματα δικαιοσύνης, γενικού συμφέροντος, αυτονομίας και αξιοπρέπειας, ανθρωπιστικής αλληλεγγύης και βοήθειας. Επί Ψυχρού Πολέμου, ενώ δεν έλειπαν οι επεμβάσεις σε ξένα κράτη (π.χ., η επέμβαση της ΕΣΣΔ στην Τσεχοσλοβακία, των ΗΠΑ στη Γρενάδα, κτλ.), το θέμα της ανθρωπιστικής παρέμβασης δεν απασχολούσε τόσο πολύ διότι το διπολικό σύστημα της εποχής με τις παγιωμένες σφαίρες επιρροής δεν επέτρεπε πολλές κινήσεις.

Με την κατάρρευση του ΄89, χαλάρωσαν οι περιορισμοί που επέβαλλε ο ανταγωνισμός των υπερδυνάμεων και εντάθηκε η συζήτηση για το κατά πόσον είναι ηθικά θεμιτές οι παρεμβάσεις, δεδομένων των εξελίξεων στα Βαλκάνια, στον Κόλπο ή στην Αφρική, αλλά και της εξαιρετικής εμβέλειας και επιρροής που απέκτησε ο λόγος περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο οποίος μέχρι τότε αντιμετωπιζόταν από αρκετούς ως δάκτυλος του ιμπεριαλισμού.

Περισσότερα