The Guilty

by Peter E. Gordon

New Republic
September 29, 2011

This past April marked the fiftieth anniversary of the trial of Adolf Eichmann. Captured in 1960 by the Mossad in Buenos Aires, where he had been living with his family under an assumed name, the former high-ranking SS officer and head of the Gestapo’s Department for Jewish Affairs was flown to Jerusalem, where he stood trial in an Israeli court for his pivotal role in both the design and the implementation of the Final Solution. By mid-August, Eichmann had been sentenced to death. He died by hanging in Ramle Prison in 1962, and it was decided to scatter his ashes at sea to prevent neo-Nazi efforts at commemoration.

The trial represented a true watershed in the postwar struggle to come to terms with the legacy of Nazism and the Holocaust. This anniversary thus serves as an appropriate occasion for assessing its long-term significance. The historian Deborah Lipstadt is an interesting person for the task. Although she is well-known for her studies of the American press during the Holocaust and for her comprehensive indictment of post-Holocaust revisionism, she is surely most famous for her courageous appearance in a British court to fend off charges of libel brought by the Holocaust-revisionist David Irving (an experience that she captured in full legal detail in her book History on Trial in 2005).

Lipstadt is hardly a bashful writer, and it is chiefly her sense of personal mission that distinguishes her narrative of the Eichmann trial. Like many of the works that have appeared in the ‘Jewish Encounters’ series from Schocken and Nextbook, Lipstadt’s book combines a familiar genre of historical summation with a more unusual species of personal and historical reflection. It is a serviceable summary of the events and the major themes of the trial itself. But readers already familiar with this story will not find much to surprise them in Lipstadt’s narrative. More interesting are Lipstadt’s remarks on Hannah Arendt, whose controversial interpretation of the trial is subjected – not surprisingly -- to a severe dismantling. But what will grab the reader’s attention most of all is the unusual way Lipstadt interweaves the narrative of the Eichmann trial with more speculative remarks on its significance in relation to revisionism.

It is worth pondering why a single trial should have had the impact it did. After all, the Eichmann trial was hardly the first courtroom prosecution of former Nazis. By the end of the 1940s, the series of trials carried out by the allied military tribunal at Nuremberg had issued nearly one hundred and fifty guilty verdicts. Lesser-known trials conducted by personnel of the United States military at the former Dachau concentration camps led to an even greater number of guilty verdicts. But the Eichmann trial was different in several ways. First and foremost, it was the trial of a single man rather than a crowd of men. In our own time, especially after the various scandals regarding the past crimes of erstwhile Nazis and collaborators, it is too easy to forget how stunning it must have seemed to witness a trial dedicated to the prosecution of a single individual. The sheer scale of Nazi war-crimes often tempts historians to philosophize in grand ways about the impossibility of representation. But when the isolated war-criminal is sitting in the courtroom in a glass box, some (though only some) of the difficulties of imagining human depravity are removed.

                            

The Myth of Judicial Activism

by Clark Neily

Wall Street Journal
September 28, 2011

For decades, politicians and the public have decried "judicial activism." Conservatives denounced the Supreme Court as "activist" when it allowed Guantanamo detainees access to federal courts in Boumedienne v. Bush, while liberals did the same when the court struck down limits on corporate political speech in Citizens United.

But is it true that there are a lot of judges making law instead of enforcing it? According to Government Unchecked, a new report from the Institute for Justice's Center for Judicial Engagement, the answer is emphatically "No."

If lawmaking were a sport, how often would we expect politicians to put the ball in the constitutional basket versus putting up constitutional bricks? In principle, the Supreme Court's strike-down rate should equal the rate that the other branches of government exceed their constitutional authority. Given how often it is accused of activism, one might think the Supreme Court's strike-down rate must be off the charts. In fact, the opposite is true.

Over the 50-year period from 1954 to 2003, Congress enacted 16,015 laws, of which the Supreme Court struck down 104—just two-thirds of 1%. The court struck down an even smaller proportion of federal administrative regulations—about 0.5%—and a still smaller proportion of state laws: 455 out of one million laws passed, or less than one-twentieth of 1%.

More

Read the Report (PDF)

Geof Stone Addresses First-Year Class

by Geoffrey Stone

University of Chicago Law School
Remarks for the Entering Students Dinner
September 23, 2011

When Dean Schill first invited me to speak this evening, I turned instinctively to memories of my own Entering Students Dinner . . . 43 years ago.

I vividly recall that evening, in this very room. Phil Neal was the Dean, I sat over there (point), at my table were, among others, my still very good friends Barry Alberts, Bart Lee, and Judy Mears (one of the very few women in my class), and the speaker was Grant Gilmore, one of the most distinguished legal scholars of his generation.

But to my surprise, when I thought back to Professor Gilmore speech, I found no memories. I drew a total blank. I had no recollection whatever of what he said, or why.

After reflecting on this for several days, I came to the reluctant and depressing conclusion that such is the likely, if not inevitable, fate of most talks on these sorts of occasions. Students are too distracted, too anxious, too eager to get started, and too curious about one another to hear anything we say on an occasion such as this.

With that rather dreary insight in mind, I decided to scale down my aspirations. If I cannot leave you this evening marked indelibly with some profound wisdom concerning the role of law in American society, then perhaps I can at least offer you something more modest to help you in the days immediately ahead.

More

Our Progressive Constitution

by Geoffrey R. Stone

Huffington Post
September 17, 2011

Today is Constitution Day. It is a day to reflect, at least for a moment, on the American Constitution and how it has helped to shape our nation over more than two centuries. In simplest form, of course, the Constitution sets forth the rules of governance. It stipulates that there shall be one President, two Houses of Congress, the powers of the national government, limitations on the powers of the state and national governments, the minimum age of the President (35) and so on. In this simple sense, the Constitution establishes the rules of the game.

More fundamentally, however, the Constitution has served as the vehicle through which generations of Americans have made and remade their nation. When one steps back, as one should on Constitution Day, and considers the most profound changes in our society since 1789, it is easy to see that, by any reasonable measure, the Constitution has served in the long run as a progressive document that has enabled us to protect the rights, liberties and well-being of our people.

The original Constitution did not even have a Bill of Rights. That was added soon after ratification of the Constitution to ensure that the new national government would not abridge the freedom of speech or prohibit the free exercise of religion; that it would not engage in unreasonable searches and seizures or inflict cruel and unusual punishment; that it would not deprive people of life, liberty or property without due process of law or convict people of crimes without honoring their rights to a jury trial, to the assistance of counsel, and to present their own witnesses and to confront the witnesses against them.

More

Democracy vs. Representative Government

Bill of Rights Institute
September 8, 2011

More

Court to Give Bundestag Bigger Say in Bailouts

Spiegel
September 5, 2011

On Wednesday, Germany's highest court will announce its ruling on a legal challenge against last year's Greek bailout. It is expected to strengthen the role of the German parliament in future euro bailouts. But German Finance Minister Wolfgang Schäuble has warned that the move could hamper the rescue fund's ability to act.

On Wednesday, eight German Federal Constitutional Court judges will announce their ruling on whether the German contributions to the first Greek bailout in 2010 and to the euro rescue fund were lawful, following a legal challenge brought last year. But they already made up their minds some time ago. Ever since the public hearing on the case in July, it is seen as certain that they will demand that the German parliament be substantially involved in all further rescue operations.

It was "partly accidental, partly intentional" that the date of the ruling, on Sept. 7, comes just a few weeks before the parliamentary vote on the latest measures to stabilize the single currency, the president of the Constitutional Court, Andreas Vosskuhle, said with a smile during a book presentation in Berlin last week.

More

Why talk about global justice on the anniversary of 9/11?

by Martha Nussbaum

The Chronicle of Higher Education
August 7, 2011

Well, why not? It is a day when people, immersed in busy lives, may actually stop to think in ways that they usually don't. So why not talk about a vitally important topic that usually occupies too little of most people's time? Indeed, shortly after September 11, 2001, I wrote that it might be that disaster itself that would force people's imaginations outward, getting Americans, often so insular, to learn more about the developing world and its problems, since now those other parts of the world had impinged on our own safety.

But here are two discouraging facts about the moral imagination: It is typically narrow, focused on people and things that affect one's own daily life. And it is easily engaged by sensational singular events, rather than by long-term mundane patterns. Adam Smith, in The Theory of Moral Sentiments, drew attention to both defects when he talked about how an earthquake in China would initially arouse great compassion in a "man of humanity" in Europe—until daily life returned with its predictable self-focused events and that same man found himself caring more about a pain in his own finger than about the deaths of a million people he had never met.

By now we know that Smith was right. Studies of our primate heritage (especially by Frans de Waal of Emory University) have shown that the capacity for compassion is one that we share with a number of species. Meanwhile, studies of human infants (particularly by Paul Bloom of Yale University) have demonstrated that from a very early age we are adept "mind readers," able to see the world from someone else's viewpoint. But, like apes, we humans typically deploy our compassion narrowly, with favoritism to ourselves and our circle of relations. And a disaster befalling some particular person whom we vividly imagine often has more force in guiding behavior than a general principle about who is worthy of help and when.

More

The Menace Within

by Romesh Ratnesar

Stanford Magazine
July/August 2011

What happened in the basement of the psych building 40 years ago shocked the world. How do the guards, prisoners and researchers in the Stanford Prison Experiment feel about it now?

It began with an ad in the classifieds.

Male college students needed for psychological study of prison life. $15 per day for 1-2 weeks. More than 70 people volunteered to take part in the study, to be conducted in a fake prison housed inside Jordan Hall, on Stanford's Main Quad. The leader of the study was 38-year-old psychology professor Philip Zimbardo. He and his fellow researchers selected 24 applicants and randomly assigned each to be a prisoner or a guard.

Zimbardo encouraged the guards to think of themselves as actual guards in a real prison. He made clear that prisoners could not be physically harmed, but said the guards should try to create an atmosphere in which the prisoners felt "powerless."

The study began on Sunday, August 17, 1971. But no one knew what, exactly, they were getting into.

Forty years later, the Stanford Prison Experiment remains among the most notable—and notorious—research projects ever carried out at the University. For six days, half the study's participants endured cruel and dehumanizing abuse at the hands of their peers. At various times, they were taunted, stripped naked, deprived of sleep and forced to use plastic buckets as toilets. Some of them rebelled violently; others became hysterical or withdrew into despair. As the situation descended into chaos, the researchers stood by and watched—until one of their colleagues finally spoke out.

More

Death Penalty, Still Racist and Arbitrary

by David R. Dow

New York Times
July 8, 2011

Last week was the 35th anniversary of the return of the American death penalty. It remains as racist and as random as ever.

Several years after the death penalty was reinstated in 1976, a University of Iowa law professor, David C. Baldus (who died last month), along with two colleagues, published a study examining more than 2,000 homicides that took place in Georgia beginning in 1972. They found that black defendants were 1.7 times more likely to receive the death penalty than white defendants and that murderers of white victims were 4.3 times more likely to be sentenced to death than those who killed blacks.

What became known as the Baldus study was the centerpiece of the Supreme Court’s 1987 decision in McCleskey v. Kemp. That case involved a black man, Warren McCleskey, who was sentenced to die for murdering a white Atlanta police officer. Mr. McCleskey argued that the Baldus study established that his death sentence was tainted by racial bias. In a 5-to-4 decision, the Supreme Court ruled that general patterns of discrimination do not prove that racial discrimination operated in particular cases.

More

Το Θεσμικό Έλλειμμα

του Αριστείδη Χατζή

Φύλλα Ελευθερίας
Forum για την Ελλάδα
Ιούνιος 2011

Κατέβασε το κείμενο σε PDF

Η Ελλάδα βρίσκεται στο μέσο της χειρότερης πολιτικής, οικονομικής και θεσμικής κρίσης μετά την μεταπολίτευση. Η κρίση είναι κυρίως οικονομική αλλά είναι και πολιτική, καθώς προφανώς θα οδηγήσει μεσοπρόθεσμα στο ριζικό μετασχηματισμό του κομματικού συστήματος που διαχειρίστηκε την Ελληνική δημοκρατία τα τελευταία 35 χρόνια. Η οικονομική και η πολιτική κρίση όμως αποτελούν τα συμπτώματα της πολύ σοβαρότερης θεσμικής κρίσης.

Μια επιδερμική προσέγγιση της θεσμικής κρίσης θα την απέδιδε στην απίσχναση της πολιτικής νομιμοποίησης, στην απαξίωση θεσμών όπως το κοινοβούλιο, η κυβέρνηση, η παιδεία, ακόμα και η δικαιοσύνη. Πρόκειται όμως και πάλι για τα εμφανή συμπτώματα μιας βαθύτερης θεσμικής κρίσης που συνοδεύει την ελληνική πολιτεία από την ίδρυσή της. Η κρίση αυτή οφείλεται στην θεσμική ανωριμότητα της ελληνικής κοινωνίας.

Η θεσμική ανωριμότητα, για τους σκοπούς αυτού του σύντομου κειμένου, ορίζεται απλά ως υπανάπτυξη των θεσμών. Πριν συνεχίσουμε θα πρέπει να δώσουμε κάποιες απαραίτητες διευκρινίσεις και να κάνουμε κάποιες θεμελιώδεις διακρίσεις.

Οι θεσμοί (με την στενή έννοια του όρου που θα χρησιμοποιήσουμε εδώ) είναι σύνολα κανόνων που σκοπό έχουν να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά των ατόμων μέσα σε μία μικρή κοινότητα αλλά και σε μια μεγάλη κοινωνία. Μπορεί να συνδέονται ή όχι με την κοινωνική ηθική, τη θρησκεία, ή κάποια ιδεολογία αλλά ο βασικός σκοπός τους είναι ένας: η επίτευξη της ομαλής συμβίωσης και της κοινωνικής ευημερίας. Ένα θεσμικό πλαίσιο που δεν εξασφαλίζει ένα από τα δύο είναι βέβαιο ότι θα αποτύχει.

Οι θεσμοί μπορεί να είναι τυπικοί θεσμοί (formal institutions) που έχουν τη μορφή των τεθειμένων κανόνων δικαίου. Το Σύνταγμα, οι νόμοι και τα κανονιστικά διατάγματα αποτελούν τέτοιου είδους τυπικούς θεσμούς που ουσιαστικά μετουσιώνουν σε κανόνες δικαίου τις επιλογές μιας συγκεκριμένης χρονικά και τοπικά κοινωνίας (ή τουλάχιστον των εκλεγμένων εκπροσώπων της).

Υπάρχουν όμως και οι άτυποι θεσμοί (informal institutions), κυρίως κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς (social norms), που αποτελούν το απαραίτητο υπόβαθρο για να λειτουργήσουν οι τυπικοί θεσμοί. Οι κανόνες αυτοί δεν πηγάζουν από τη νομοθετική διαδικασία. Διαμορφώνονται μέσα στην κοινωνία, ιδίως όταν υπάρχει απουσία τυπικών θεσμών ή όταν οι τυπικοί θεσμοί δεν φαίνεται να επιλύουν αποτελεσματικά τα κοινωνικά προβλήματα. Η κοινωνία αντιδρά στην αταξία που προκαλούν οι ελλιπείς ή προβληματικοί τυπικοί θεσμοί δημιουργώντας μία «αυθόρμητη τάξη» (spontaneous order) κατά τον F.A. Hayek που διασφαλίζει την ομαλή συμβίωση και ενισχύει την κοινωνική ευημερία.

Βέβαια τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά στην πραγματικότητα όσο φαίνονται στη θεωρία. Πολλές φορές η κοινωνία αργεί πολύ να εμφανίσει τους άτυπους θεσμούς ή αυτοί που εμφανίζει δεν επιλύουν τα προβλήματα και ίσως δημιουργούν χειρότερα. Σε αρκετές περιπτώσεις θεσμοί που ήταν κάποτε αποτελεσματικοί έχουν γίνει παρωχημένοι και πλέον δεν μπορούν να επιτελέσουν τον ρόλο τους αλλά αποτελούν μάλλον τροχοπέδη.

Μία τέτοιου είδους προβληματική περίπτωση είναι και η ελληνική. Εδώ το πρόβλημα είναι το σοβαρό θεσμικό έλλειμμα και σε τυπικούς και σε άτυπους θεσμούς.

Καταρχήν υπάρχει σοβαρό έλλειμμα στους τυπικούς θεσμούς ή μάλλον σε αποτελεσματικούς τυπικούς θεσμούς. Η Ελλάδα δεν διαθέτει το κατάλληλο νομικό πλαίσιο για την οικονομική ανάπτυξη. Το πλαίσιο αυτό περιλαμβάνει την προστασία της ιδιοκτησίας, την εφαρμογή των συμβάσεων, την αποτελεσματική λειτουργία της δικαιοσύνης, τις θεσμικές λύσεις στις αποτυχίες των αγορών, τα κίνητρα για επενδύσεις, την υψηλή ποιότητα του ρυθμιστικού περιβάλλοντος, την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας και κυρίως την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Φυσικά υπάρχει πλήθος νόμων και διατάξεων που υποτίθεται ότι επιχειρούν να πετύχουν όλα τα παραπάνω. Όμως αυτό το νομικό πλαίσιο συνήθως είναι απαρχαιωμένο ή βασίζεται σε σκουριασμένες ιδεολογίες και αντιλήψεις. Το παράδειγμα των κανόνων που ρυθμίζουν την ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα και ιδιαίτερα το πατερναλιστικό και συντηρητικό άρθρο 16 του Συντάγματος, αποτελούν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Αλλά ακόμα και στην περίπτωση που το θεσμικό πλαίσιο είναι επαρκές, οι στόχοι του δεν επιτυγχάνονται αυτόματα. Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα οι νομικοί έχουν μάθει να ξεχωρίζουν το δίκαιο των βιβλίων από το δίκαιο της πράξης (law in books / law in action κατά τον χρήσιμο διαχωρισμό του μακροβιότερου κοσμήτορα της Νομικής Σχολής του Harvard, Roscoe Pound). Δεν έχει σημασία τι νόμους έχεις, πόσο πλήρεις είναι, ποια είναι η νομοτεχνική ποιότητά τους. Αυτό που μετράει είναι αν εφαρμόζονται και πώς εφαρμόζονται. Αυτό που πραγματικά ισχύει (και όχι αυτό που υποτίθεται ότι πρέπει να ισχύει) είναι το πραγματικό δίκαιο, το δίκαιο της πράξης.

Αν δούμε για παράδειγμα τη νομοθεσία που προσπαθεί να περιορίσει και να καταπολεμήσει τη διαφθορά στην Ελλάδα και να εξασφαλίσει συνθήκες αξιοκρατίας, υγιούς ανταγωνισμού και περιορισμού της προσοδοθηρίας (rent-seeking) θα αντιληφθούμε γιατί ο συνδυασμός ενός αναποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου και της ακόμα αναποτελεσματικότερης εφαρμογής του οδηγούν στην ελληνική εκδοχή του «δικαίου της πράξης» που πολλές φορές ταυτίζεται ακόμα και με την ανομία.

Ενώ πιο πάνω υπονοήσαμε ότι ο ρόλος των άτυπων θεσμών είναι καταρχήν επικουρικός, στην πραγματικότητα είναι όχι μόνο πρωταγωνιστικός αλλά και καθοριστικός για την ανάπτυξη των τυπικών θεσμών. Οι κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς, η εμπιστοσύνη (trust), το κοινωνικό κεφάλαιο (social capital) δημιουργούν το απαραίτητο θεσμικό υπόστρωμα για να λειτουργήσει το δίκαιο. Ακόμα και το πιο αποτελεσματικό δίκαιο των συμβάσεων δεν μπορεί να διασφαλίσει την ομαλή λειτουργία της αγοράς που δεν βασίζεται στην εμπιστοσύνη και δεν αξιολογεί υψηλά την «καλή φήμη» (reputation) που αποκτάται από την καλή συναλλακτική συμπεριφορά. Ακόμα και το πιο προωθημένο και σύγχρονο συνταγματικό δίκαιο δεν μπορεί να διασφαλίσει το κράτος δικαίου αν δεν βασίζεται σε μία παράδοση κοινωνίας πολιτών (civil society) – που δυστυχώς στην Ελλάδα απουσιάζει.

Το επίπεδο των άτυπων θεσμών στην Ελλάδα είναι παρατηρήσιμο ακόμα και δια γυμνού οφθαλμού (χωρίς δηλαδή να είναι απαραίτητη η χρήση των εργαλείων που προσφέρουν οι κοινωνικές επιστήμες για να εντοπισθούν οι θεσμικές στρεβλώσεις). Ο τρόπος οδήγησης, παρκαρίσματος, ο σεβασμός των οδηγών προς τους πεζούς, η συνολική οδική συμπεριφορά στην Ελλάδα σε σχέση με εκείνη στις χώρες της δυτικής Ευρώπης αποτελεί μια από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις όπου η θεσμική ανωριμότητα φτάνει στο ακραίο παράδειγμα της απουσίας ακόμα και των απολύτως απαραίτητων κανόνων συντονισμού (coordination). Ένα διαφορετικό παράδειγμα (αλλά όμοιο στην ουσία του) αποτελεί ο τρόπος (κατά)χρήσης των δημόσιων αγαθών ενώ δεν μπορεί κανείς να μην αναφέρει και πάλι το παράδειγμα της διαφθοράς όπου η κοινωνική ανοχή απέναντί της εξασφαλίζει την σχεδόν καθολική και αυτόματη συμμετοχή.

Μια κοινωνία όμως που πάσχει θεσμικά είναι μια κοινωνία που δεν μπορεί να δράσει συλλογικά. Αυτό σημαίνει ότι η Ελληνική κοινωνία βρίσκεται ουσιαστικά σε μια Χομπσιανού τύπου «κατάσταση της φύσης» (state of nature), όπου ο καθένας αντιμετωπίζει τον άλλο ως εχθρό του, σε μια κατάσταση αέναου διλήμματος του φυλακισμένου. Σ’ αυτή την κατάσταση, ό,τι και να κάνουν οι άλλοι, εσένα σε συμφέρει να επιδιώξεις μυωπικά το δικό σου στενό προσωπικό συμφέρον. Βέβαια στο τέλος θα βγεις κι εσύ χαμένος – αλλά δεν υπάρχει άλλη καλύτερη εναλλακτική - είναι η «κυρίαρχη στρατηγική» (dominant strategy). Για να ξεπεράσεις το δίλημμα θα πρέπει να έχεις την απαραίτητη ωριμότητα που θα σε υποχρεώσει να βλέπεις μακροπρόθεσμα και να αντιμετωπίζεις τα άτομα δίπλα σου όχι ως ευκαιριακούς ανταγωνιστές ή πιθανά θύματα αλλά ως μακροχρόνιους συνεργάτες.

Το δίλημμα του φυλακισμένου αποτελεί τη μεγαλύτερη αποτυχία του μηχανισμού της «αόρατης χειρός» (invisible hand) που οδηγεί την κοινωνία στην αυτορρύθμιση και την αύξηση της κοινωνικής ευημερίας παρά το ότι τα άτομα φέρονται εγωιστικά. Στις περιπτώσεις διλήμματος φυλακισμένου όμως η αδυναμία συντονισμού και η απουσία συνεργασίας οδηγεί όχι μόνο σε μείωση της κοινωνικής ευημερίας αλλά σε μείωση της ατομικής ευημερίας όλων των εμπλεκομένων (είναι δηλαδή από τη φύση του ένα παίγνιο αρνητικού αθροίσματος). Η μοναδική λύση στις καταστάσεις διλήμματος φυλακισμένου αλλά και στο γενικότερο πρόβλημα της συλλογικής επιλογής (collective action) είναι καταρχήν η ανάδυση άτυπων θεσμών και αν χρειαστεί η δημιουργία τυπικών θεσμών.

Οι ιστορικοί λόγοι για τους οποίους η ανάδυση άτυπων θεσμών στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από σημαντική υστέρηση αλλά και οι λόγοι για τους οποίους οι άτυποι θεσμοί που αναδύονται δεν αποτελούν αποτελεσματικούς κοινωνικούς κανόνες αλλά θεσμούς που μετατρέπουν τη διατομική σύγκρουση σε σύγκρουση διανεμητικών συσπειρώσεων στα πλαίσια μιας κατακερματισμένης κοινωνίας δεν μπορούν να συζητηθούν σε ένα σύντομο κείμενο όπως αυτό. Άλλωστε προφανώς η εξήγηση δεν είναι τόσο εύλογη, ούτε μπορεί να αναχθεί αποκλειστικά σε ιστορικές αιτίες.

Φυσικά το κρίσιμο ερώτημα έχει να κάνει με τον αν και με ποιους τρόπους μια κοινωνία μπορεί να ωριμάσει θεσμικά και στη συγκεκριμένη περίπτωση με ποιους τρόπους μπορεί να το πετύχει αυτό η Ελλάδα.

Προφανώς δεν υπάρχει συνταγή που να εγγυάται επιτυχία, ούτε είναι αποτελεσματική πάντοτε η μεταφορά επιτυχημένων θεσμών. Σε μια θεσμικά ανώριμη χώρα δεν μπορείς να εισάγεις θεσμούς που λειτουργούν ικανοποιητικά σε θεσμικά ώριμες χώρες αλλά μόνο θεσμούς που είναι κατάλληλοι γι’ αυτή. Δηλαδή θεσμούς που λαμβάνουν υπόψη τη θεσμική ανεπάρκεια και απευθύνονται σε πολίτες και αξιωματούχους με χαμηλό βαθμό θεσμικής ωριμότητας.

Ας δούμε ένα παράδειγμα: δεν νομίζω να υπάρχει δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας στον κόσμο που να προσλαμβάνει ένα στέλεχος ή και απλό υπάλληλο χωρίς προφορική συνέντευξη. Πέραν της επιβεβαίωσης των στοιχείων του βιογραφικού η συνέντευξη δίνει την ευκαιρία να γνωρίσεις πολύ καλύτερα την προσωπικότητα του μελλοντικού σου συνεργάτη απ’ ότι μια έντυπη αίτηση. Γι’ αυτό σχεδόν παντού η σχετική βαθμολογία είναι αποφασιστική για την πρόσληψη. Αλλά η προφορική συνέντευξη ως κριτήριο επιλογής ταιριάζει σε ώριμες θεσμικά κοινωνίες. Σε κοινωνίες ανώριμες θεσμικά, όπως η ελληνική, η συνέντευξη εξελίχθηκε σ’ αυτό που όλοι προέβλεψαν: σε παραθυράκι πελατειακών σχέσεων. Προφανώς λοιπόν η προφορική συνέντευξη δεν θα πρέπει να συγκαταλέγεται στους τρόπους επιλογής των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα. Αντίθετα οι αυστηρές, τυπολατρικές, σχεδόν αυτοματοποιημένες διαδικασίες τύπου ΑΣΕΠ είναι κατάλληλες για την ελληνική πραγματικότητα.

Οι κανόνες που έχουν τη μορφή γενικών ρητρών (legal standards) και που παρέχουν διακριτική ευχέρεια είναι προφανώς ποιοτικά καλύτεροι στις περισσότερες περιπτώσεις. Οι ραγδαίες κοινωνικές αλλαγές και η υπερεκνομίκευση δημιούργησαν αποπνικτικές συνθήκες στα δίκαια των πιο ανεπτυγμένων χωρών. Ταυτόχρονα, η εμπέδωση των δημοκρατικών διαδικασιών, της διάκρισης των εξουσιών και κυρίως της φιλελεύθερης δημοκρατικής κουλτούρας επέτρεψαν την ευεργετική χρήση τους, απαλλαγμένης σε μεγάλο βαθμό από το κόστος τυχόν αυθαιρεσιών. Οι γενικές ρήτρες είναι κατάλληλες για ώριμες (πολιτικά, νομικά και κοινωνικά) κοινωνίες. Προσφέρουν στο νομικό τους σύστημα την απαραίτητη ευελιξία, χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια δικαίου και την πολιτική ισονομία.

Η Ελλάδα όμως δεν είναι μια από τις ώριμες κοινωνίες. Η απουσία κανόνων δεοντολογίας σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, η αναξιοπιστία της δημόσιας διοίκησης, η ιδιωτική ανεξέλεγκτη αυθαιρεσία και η κουλτούρα της διαφθοράς, αλλά και η αναγκαιότητα θεσμών όπως το ΑΣΕΠ ή οι πανελλήνιες εξετάσεις για την εισαγωγή στα ΑΕΙ, το υποδηλώνουν. Έτσι, η έλλειψη γενικά αποδεκτών και σεβαστών κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς καθιστά αναγκαίους τους αυστηρούς κανόνες. Η σταθερή εφαρμογή τους και η απαρέγκλιτη τήρησή τους μπορεί να οδηγήσει κάποτε σε μια θεσμική κουλτούρα που θα μπορεί να διαχειριστεί γενικές ρήτρες.

Ένας άλλος τρόπος απεμπλοκής από τον φαύλο κύκλο που δημιουργούν οι καταστάσεις διλήμματος του φυλακισμένου είναι μετά από σοβαρές πολιτικές και οικονομικές κρίσεις. Το σοκ που δημιουργεί στο σύστημα ένα φαινόμενο όπως αυτό της παγκοσμιοποίησης, που απαξιώνει και διαβρώνει απολιθωμένες πρακτικές και καθιστά ιδιαίτερα ζημιογόνους θεσμούς που μέχρι πρόσφατα γίνονταν ανεκτοί λόγω της αδράνειας, αποτελεί ένα καλό παράδειγμα.

Κινδυνεύοντας να εμπλακούμε σε μια συζήτηση που ξεκίνησαν οι αφελείς και εντυπωσιακά αντιεπιστημονικές απόψεις της Ναόμι Κλάιν, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε την ευεργετική επίδραση που μπορεί να έχει μία σοβαρή κρίση σε μια κοινωνία που μαστίζεται από θεσμικές σκληρώσεις, καιροσκοπικές πρακτικές και απαξιωμένες ιστορικά ιδεοληψίες. Είναι χαρακτηριστικό και το εξής: τη θεωρία συνωμοσίας της Ναόμι Κλάιν που βλέπει πίσω από κάθε κρίση τον δάκτυλο μίας ανθρωπομορφικής αλλά και μεταφυσικών διαστάσεων παγκόσμιας τάξης, δέχτηκαν στην Ελλάδα με ανακούφιση οι φορείς των πλέον συντηρητικών, αντιδραστικών και ξεπερασμένων αντιλήψεων.

Η τρίτη πιθανή λύση στη θεσμική ανωριμότητα εμπλέκει τη νέα θεωρία των οικονομικών των θεσμών. Η θεωρία αυτή βασίζεται στο γνωστό θεώρημα (Coase theorem) του νομπελίστα Οικονομολόγου Ronald Coase και πρωτοτυπεί ως προς το εξής (σε σχέση με τα παραδοσιακά οικονομικά): θεωρεί τους θεσμούς όχι περιορισμούς αντίστοιχους των φυσικών περιορισμών αλλά αντίθετα εργαλεία για την οικονομική ανάπτυξη και την αύξηση της κοινωνικής ευημερίας. Στα πλαίσια των σχετικών θεωριών προτείνονται λύσεις που περιλαμβάνουν από συνταγματικές μεταρρυθμίσεις (συνταγματική κατοχύρωση του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού, συστήματα ελέγχων και ισορροπιών, θεσμικές δεσμεύσεις που καταπολεμούν την προσοδοθηρία και τη διαφθορά) έως απλές ρυθμίσεις που έχουν σκοπό να δημιουργήσουν ισχυρά κίνητρα για την εφαρμογή των κανόνων δικαίου και να αποτρέψουν συμπεριφορές λαθρεπιβάτη.

Είναι φανερό ότι η Ελλάδα, στο χειρότερο στάδιο της μεταπολιτευτικής της πορείας, έχει τουλάχιστον την τελευταία ευκαιρία που επιβάλλει ο ίλιγγος της αβύσσου. Αν αυτή η τελευταία ευκαιρία δεν περιλαμβάνει μια ριζική θεσμική μεταρρύθμιση, είναι απολύτως βέβαιο ότι το περισσότερο που θα καταφέρει θα είναι η ψευδαίσθηση ενός στέρεου εδάφους που στην πραγματικότητα όμως είναι κινούμενη άμμος.


Κατέβασε το κείμενο σε PDF

Τα Φύλλα Ελευθερίας στο Facebook

Εδώ θα βρείτε την ιστοσελίδα του Forum για την Ελλάδα και εδώ την σελίδα του στο Facebook.

Εδώ θα βρείτε ένα σχετικό επιστημονικό άρθρο (για τους τυπικούς και άτυπους θεσμούς στην Αρχαία Αθήνα) που έγραψα με τον συνάδελφο Τάσο Καραγιάννη, Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Μπορείτε να το κατεβάσετε δωρεάν από εδώ.

Αναθεώρηση του Συντάγματος μέσω δημοψηφίσματος;

του Προκόπη Παυλόπουλου

Καθημερινή
27 Ιουνίου 2011

Οι νεφελώδεις αναφορές του πρωθυπουργού στην προσεχή αναθεώρηση του Συντάγματος, κατά την ομιλία του στη Βουλή -την 19/6/2011- με την ευκαιρία της έναρξης της συζήτησης για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στη μετ’ ανασχηματισμόν κυβέρνησή του, δημιουργούν εύλογα ερωτήματα ως προς το τι εννοούσε, αλλά και πόσο το εννοούσε ο κ. Γ. Παπανδρέου. Ειδικότερα, οι αναφορές αυτές αφήνουν να φανεί ότι ο πρωθυπουργός σχεδιάζει δρομολόγηση -αμέσως ή εμμέσως- της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος μέσω δημοψηφίσματος. Τι άλλο, άραγε, μπορεί να σηματοδοτεί η καταληκτική του πρόταση «δηλαδή, το φθινόπωρο, να πάμε σε δημοψήφισμα για τις μεγάλες αλλαγές σ’ αυτόν τον τόπο»; Ομως οι διαφαινόμενοι σχεδιασμοί και αυτοσχεδιασμοί του κ. πρωθυπουργού είναι συνταγματικώς παντελώς αστήρικτοι και θεσμικώς εξαιρετικά επικίνδυνοι για τους εξής λόγους:

Αν ο κ. Γ. Παπανδρέου υπονοεί ότι η κυβερνητική πλειοψηφία θ’ αναλάβει πρωτοβουλία αναθεώρησης του Συντάγματος ευθέως μέσω δημοψηφίσματος, πρέπει ν’ αντιληφθεί πως τούτο συνιστά ευθεία παραβίαση του Συντάγματος -η οποία μάλιστα αγγίζει τα όρια της κατάλυσής του, κατά την έννοια του άρθρου 120 παρ. 2 επ.- συγκεκριμένα δε πρωτίστως του άρθρου 110 και, συνακόλουθα, του άρθρου 44 παρ. 2. Για να γίνω σαφέστερος:

Α. Αναθεώρηση του Συντάγματος μπορεί να γίνει μόνο κατά τις διατάξεις του άρθρου 110 του Συντάγματος και, κατ’ ακολουθία, μόνο με τήρηση όλων των όρων και προϋποθέσεων που προβλέπουν οι διατάξεις αυτές. Τόσον από πλευράς χρόνου εκκίνησης της διαδικασίας όσο και από πλευράς ουσίας της όλης αναθεώρησης. Αρα η επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος μπορεί να ξεκινήσει -λόγω του ότι η προηγούμενη τελείωσε τον Ιούνιο του 2008 και απαιτείται μεταξύ δύο αναθεωρήσεων πενταετία- τον Ιούνιο του 2013 και να ολοκληρωθεί, μετά την παρεμβολή εθνικών εκλογών, από τη Βουλή η οποία τότε θα προκύψει.

Επισημαίνεται πως το άρθρο 110 συνθέτει τη sedes materiae του Συντάγματος, δεδομένου ότι από αυτό προκύπτει ο -συστατικός της θεσμικής πεμπτουσίας του- αυστηρός χαρακτήρας του. Ητοι η αδυναμία τροποποίησής του με διατάξεις υποδεέστερης τυπικής ισχύος. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ιδίως το άρθρο 110 περιλαμβάνεται, από την ίδια του τη φύση, στις μη αναθεωρητέες διατάξεις του Συντάγματος.

Αναγκαία απόληξη των ως άνω συλλογισμών είναι, λοιπόν, το ότι αναθεώρηση του Συντάγματος μέσω δημοψηφίσματος συνιστά ευθεία και κραυγαλέα παραβίαση του άρθρου 110, κυρίως διότι θα οδηγούσε και σε -ούτως ή άλλως εντελώς απαγορευμένη- αναθεώρηση των μη αναθεωρητέων διατάξεων του άρθρου αυτού.

Περισσότερα

The Fear of Reason: In defense of rational argument

by Leon Wieseltier

New Republic
June 23, 2011

“I just want to point out,” declared the student at the far end of the seminar table, “that when Maimonides offers a proof of God’s existence, he is not saying that he has really proved it. What he’s saying is: This works for me, and if it works for you, great.” I was teaching a graduate seminar on The Guide of the Perplexed at a fine American university, and I was pleased to see my students warming to my insistence that the old masterpiece is still alive, and one of the most formidable obstacles ever erected against a thoughtless existence. We returned repeatedly to the question of what medievals can teach moderns about the indispensability of a worldview, and about the proper methods for justifying one. But the young man’s comment about the subjectivism of Maimonides’s proof—anyway the least interesting part of the book--startled me. It was so American and so wrong. After explaining why it was not just historically correct, but also philosophically respectable, to conclude from the text that its author really could have believed that a proof was possible, I proposed that we quit the twelfth century and put a little pressure on the talismanic words “and if it works for you, great.” I began a discussion of the shortcomings of pragmatism, which allowed me to launch into a withering—and of course intellectually devastating—analysis of the ideas of Richard Rorty and their poisonous impact upon thinking in America. My students offered surprisingly little resistance; but then they had signed up for a winter of rationalism and religion--this countercultural band was not ashamed of its interest in the idea of truth. Yet the Rortyan shrug was still there in the young man’s comment, and so I asked him for his opinion about reason. He said that it frightened him and discouraged him. The problem with reason, he explained, was that it claimed to settle matters once and for all, and that this was arrogant, and that it left him with nothing more to say. Rationalism made him feel excluded and late. I replied that he had it backward. It is not reason, but unreason, that shuts things down. You cannot argue against an emotion, but you can argue against an argument. That is why we were still contending with Maimonides, and why he was still contending with Aristotle. A reasoned discussion is always open and a reasoned intervention is always timely. Unreason is more arrogant, more impatient, more cruel, than reason. Since reason is general, it is inclusive. Reason, I said, is strict but fragile, forever hounded, forever distracted, the minority cause, provisional, fair, curious, fallible, public—not tyrannical but heroic, in its lonely insurrection against the happy and popular hegemony of passions and interests. I told my students about Maimonides’s life, the persecution, the tragedy, the depression, the paranoia, so that they would see the creatureliness of the rationalist, and honor his confidence in the mind as a human triumph. Reason is even poignant.

More

Does Anything Matter?

by Peter Singer

Project Syndicate
June 13, 2011

Can moral judgments be true or false? Or is ethics, at bottom, a purely subjective matter, for individuals to choose, or perhaps relative to the culture of the society in which one lives? We might have just found out the answer.

Among philosophers, the view that moral judgments state objective truths has been out of fashion since the 1930’s, when logical positivists asserted that, because there seems to be no way of verifying the truth of moral judgments, they cannot be anything other than expressions of our feelings or attitudes. So, for example, when we say, “You ought not to hit that child,” all we are really doing is expressing our disapproval of your hitting the child, or encouraging you to stop hitting the child. There is no truth to the matter of whether or not it is wrong for you to hit the child.

Although this view of ethics has often been challenged, many of the objections have come from religious thinkers who appealed to God’s commands. Such arguments have limited appeal in the largely secular world of Western philosophy. Other defenses of objective truth in ethics made no appeal to religion, but could make little headway against the prevailing philosophical mood.

Last month, however, saw a major philosophical event: the publication of Derek Parfit’s long-awaited book On What Matters. Until now, Parfit, who is Emeritus Fellow of All Souls College, Oxford, had written only one book, Reasons and Persons, which appeared in 1984, to great acclaim. Parfit’s entirely secular arguments, and the comprehensive way in which he tackles alternative positions, have, for the first time in decades, put those who reject objectivism in ethics on the defensive.

More

Το φάντασμα του Μνημονίου και η εθνική κυριαρχία

του Αντώνη Μανιτάκη

Καθημερινή
12 Ιουνίου 2011

Έχει υποστηριχθεί, εντύπως και τηλεοπτικώς σε προωινές εκπομπές, από έγκριτο και σεβαστό συνάδελφο, τον κ. Κασιμάτη -συνεπικουρούμενο από τον κ. Κατρούγκαλο- ότι η Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης των ογδόντα εκατομμυρίων ευρώ, που συνοδεύεται από το Μνημόνιο, και συνήψε η Ελλάδα με τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, τον Μάιο του 2010, περιέχει όρο (άρθρο 14 παρ. 5) «παραίτησης της Ελλάδος από τις ασυλίες της εθνικής κυριαρχίας» και ότι «πρόκειται για όρο που παραβιάζει θεμελιώδεις αρχές του δικαίου σε όλα τα επίπεδα: του διεθνούς, του ευρωπαϊκού και του εθνικού δικαίου». Επιπλέον, ότι ο όρος αυτός είναι «πρωτοφανής στις διεθνείς οικονομικές συνθήκες των σύγχρονων δημοκρατιών, παραβιάζει τη θεμελιώδη αρχή σεβασμού της κυριαρχίας του κράτους, απειλεί, θέτει σε κίνδυνο και προσβάλλει στον πυρήνα τους τα κυριαρχικά δικαιώματα, την ίδια την κυριαρχία και την υπόσταση της χώρας» (βλ. το πλήρες κείμενο στον δικτυακό τόπο του Ομίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης»).

Θα επιχειρήσω να δείξω με νομικά -αναγκαστικά- επιχειρήματα ότι οι ισχυρισμοί των συναδέλφων είναι αβάσιμοι και ότι οι κίνδυνοι στην κρατική μας κυριαρχία είναι ανυπόστατοι έως φανταστικοί.

Πρώτον, η ρήτρα παραίτησης του Δημοσίου από τις αποκαλούμενες -κακώς- «ασυλίες εθνικής κυριαρχίας», δεν είναι πρωτοφανής. Πρόκειται για μια τυποποιημένη (standard) ρήτρα των διεθνών οικονομικών συναλλαγών, που απαντάται σε όλες τις συμβάσεις δανείων και εγγυήσεων στις οποίες εμπλέκεται το κράτος. Ανάλογη δέσμευση συναντάμε και στις εκδόσεις των κρατικών ομολόγων με τη βοήθεια των οποίων αντλήσαμε εκατοντάδες δισεκατομμύρια και οδηγηθήκαμε στην υπερχρέωση και στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Και στην περίπτωση αυτή η Ελληνική Δημοκρατία δεσμευόταν να εξοφλήσει τους κομιστές των ομολόγων χωρίς καμία αίρεση και κανένα όρο. Ωστόσο, οι δεσμεύσεις αυτές του ελληνικού κράτους απέναντι στους δανειστές του δεν έφταναν μέχρι την παραίτησή του από αρμοδιότητες κυριαρχίας. Η παραίτησή του αφορούσε τα γνωστά δικονομικά και ουσιαστικού δικαίου προνόμια ή ασυλίες που απολαμβάνει το ίδιο ως προς την περιουσία του και μόνον.

Περισσότερα

Η ιστοσελίδα του Ομίλου "Αριστόβουλος Μάνεσης"

Νόμοι α λα καρτ

του Πάσχου Μανδραβέλη

Καθημερινή
11 Ιουνίου 2011

Ακόμη κι εκείνοι που δυσανασχέτησαν με την εικόνα του κατηγορούμενου Ντομινίκ Στρος-Καν να οδηγείται στο δικαστήριο με χειροπέδες, δεν μπόρεσαν να κρύψουν τον θαυμασμό τους για ένα νομικό σύστημα που δεν κάνει διακρίσεις. Οι δικαστικές αρχές της Νέας Υόρκης οδήγησαν στη φυλακή έναν από τους ισχυρότερους ανθρώπους του πλανήτη, μετά την καταγγελία μιας μετανάστριας καμαριέρας. «Ενώ, στην Ελλάδα δεν γίνονται αυτά», είπαν. «Ο νόμος εφαρμόζεται κατά περίπτωση».

Το ερώτημα, όμως είναι άλλο. Θέλουμε να εφαρμόζεται ο νόμος καθολικά, ανεξαρτήτως του πόσο ισχυρός και προβεβλημένος είναι κάποιος; Οχι. Ούτε εμείς θέλουμε να εφαρμόζεται, αλλά ούτε και οι αρχές θέλουν να τον εφαρμόζουν.

Ο κ. Μίκης Θεοδωράκης είναι ένας μεγάλος συνθέτης και μια προβεβλημένη προσωπικότητα στη χώρα και στο εξωτερικό. Ζήτησε να παραβιαστεί ο διοικητικός κανόνας του Δήμου Θεσσαλονίκης, που απαγορεύει τις συγκεντρώσεις στην πλατεία Αριστοτέλους. Ας ξεχάσουμε προς στιγμήν την ειρωνεία ότι ο εν λόγω συνθέτης κάνει νέα πολιτική καριέρα, καταγγέλλοντας τους πολιτικούς γιατί παρέβησαν τον νόμο. Κι ας θεωρήσουμε ότι αυτά είναι τα ψιλά γράμματα της υποκριτικής που συνηθίζονται στην πολιτική. Παρά το γεγονός ότι του προτάθηκαν πολλές εναλλακτικές λύσεις ο κ. Θεοδωράκης επέμενε και κατέλαβε την πλατεία. Εκανε τη συναυλία και τη συγκέντρωσή του αυθαιρετώντας. Μπορούσε να το κάνει ατιμώρητα ένας απλός μη-επώνυμος πολίτης;

Περισσότερα

Hands off Ken Clarke! He can reconcile British pride with European justice

by Timothy Garton Ash

Guardian
June 8, 2011

The Daily Mail has found a new European dragon to slay. "Euro judges," it shrieks, "trample UK sovereignty and insist: You will give prisoners the vote." "Killers and rapists go to European court of human rights to win full state benefits," it chunters, over a story reporting an application to – but not a decision by – the Strasbourg court. The venting spleen of Tory Britain even denounces David Cameron for not delivering on promises he made in opposition – when, we are told, he "solemnly vowed … to do something about the European court's human rights laws which are making a mockery of British justice".

Of all the targets a Eurosceptic organ could choose to take aim at, this is one of the oddest. The Strasbourg court has nothing to do with the European Union and its Brussels bureaucrats, which is what Brits usually mean when they excoriate "Europe". It is part of the Council of Europe, which Winston Churchill was instrumental in establishing, and which is an almost entirely intergovernmental organisation, now including 47 states. (Only Belarus stands apart.) The court's job is to enforce the European convention on human rights, a resonant post-1945 statement of human rights and freedoms, largely drafted by a British lawyer, Sir Oscar Dowson.

The Strasbourg court is the one place to which anyone in any of those 47 countries can turn, from Portugal to Russia and from Norway to Turkey, if they feel that their rights have been trampled upon and that they cannot secure redress at home. For example, in a case heard last year it held that someone should not be obliged by the Turkish state to disclose her or his religion on identity documents.

States may not always act to comply with these judgments, but sometimes they do. As many a persecuted woman and man will tell you, this is a whole lot better than having no external redress at all. With all its faults, it is the closest thing we have to a realisation of Churchill's dream of "a European court … before which cases of the violations of these rights … might be brought to the judgment of the civilised world".

More

Ελληνική μετάφραση στο Βήμα

Κίνδυνος χωρίς λύση

του Γιάννη Πρετεντέρη

Τα Νέα
8 Ιουνίου 2011

Για να είμαι ειλικρινής, δύσκολα πλέον µε ξαφνιάζει κάτι στην πολιτική – µε τα χρόνια έχω εκπαιδευτεί να θεωρώ τους πολιτικούς ικανούς για όλα...Ακόµη κι έτσι, όµως, δεν περίµενα ποτέ να θεωρήσει ο Πρωθυπουργός ότι η λύση στα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η χώρα µπορεί να είναι κάποιο... δηµοψήφισµα!

∆ημοψήφισμα για ποιο θέµα; Με ποιο ερώτηµα; Με ποιο ζητούµενο; Με ποιες διαδικασίες; Και για ποια λύση;

Ομολογώ ότι η σχετική αναφορά του Πρωθυπουργού στο Υπουργικό Συµβούλιο δεν µε έκανε σοφότερο. Έδωσε, λέει, εντολή στον υπουργό Εσωτερικών «να ετοιµάσει άµεσα τις σχετικές νοµοθετικές ρυθµίσεις». Ακούγεται περισσότερο σαν απειλή παρά σαν εξήγηση.

Κι αυτό ακριβώς είναι. ∆ιότι ένα δηµοψήφισµα εγκυµονεί έναν τεράστιο κίνδυνο χωρίς να λύνει κανένα πρόβληµα.

Ο κίνδυνος είναι να καταγράψει απλώς το λαϊκό αίσθηµα της στιγµής. Ένα λαϊκό αίσθηµα, το οποίο (ευλόγως) θέλει να λυθούν τα προβλήµατα ως διά µαγείας, χωρίς κόστος και θυσίες. Ένα λαϊκό αίσθηµα που έχει δοκιµαστεί από µια πολιτική χωρίς λύσεις και προσδοκά λύσεις χωρίς πολιτική.

Περισσότερα

Θολώνοντας το τεκμήριο αθωότητας

του Πάσχου Μανδραβέλη

Καθημερινή
29 Μαΐου 2011

Tην περασμένη εβδομάδα τα πρωτοσέλιδα των ελληνικών εφημερίδων ήταν γεμάτα με φονικά και φονιάδες. Σταχυολογούμε κάποιους τίτλους της Παρασκευής 20.5.2011: «Οι δολοφόνοι πούλησαν την κάμερα για 120 ευρώ», «Χειροπέδες στους φονιάδες», «Επιασαν τους αδίστακτους φονιάδες», «Αφγανοί οι δολοφόνοι του 44χρονου πατέρα», «Πιάστηκαν οι δολοφόνοι του 44χρονου», «Αφγανοί οι δολοφόνοι του 44χρονου», «Αφγανοί οι δράστες της άγριας δολοφονίας», «Αφγανοί δολοφόνοι για 120 ευρώ».

Στις μέσα σελίδες των εφημερίδων τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Υπήρχαν άρθρα επί άρθρων, κλαυθμός και οδυρμός, για την καταστρατήγηση του τεκμηρίου αθωότητας ενός κατηγορουμένου για απόπειρα βιασμού και ομηρία μιας 32χρονης στην Αμερική. Το επιχείρημα ήταν ότι ένας άνθρωπος (που μπορεί να αποδειχθεί και αθώος) υπέστη την τιμωρία της διαπόμπευσης. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μετέδωσαν την εικόνα του, ενώ μεταφερόταν σιδηροδέσμιος από το αστυνομικό τμήμα στο δικαστήριο.

Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι «άλλο ο Στρος - Καν κι άλλο δύο ανώνυμοι Αφγανοί μετανάστες». Σωστά· έτσι κι αλλιώς όλοι οι Αφγανοί έχουν το ίδιο χρώμα. Επιπλέον, ο πρώην διευθυντής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου χάνει πολύ περισσότερα από την είδηση της σύλληψής του, απ’ ό,τι χάνουν δύο μετανάστες από τα βάθη της Ασίας. Αλλά πρέπει να θέσουμε ένα ερώτημα: πότε τα ΜΜΕ καταστρατηγούν το τεκμήριο της αθωότητας; Οταν μεταδίδουν –έστω με εικόνα– ότι κάποιος κατηγορείται για βιασμό, ή όταν εκδίδουν την δικαστική απόφαση «ιδού οι δολοφόνοι του 44χρονου στην οδό Ηπείρου»; Να σημειώσουμε ότι και στις δύο περιπτώσεις οι δημοσιογράφοι δεν έχουν τη δικογραφία, δεν μπορούν να εκτιμήσουν τα πραγματικά στοιχεία και, φυσικά, δεν μπορούν να ξέρουν πέραν πάσης αμφιβολίας ούτε αν ο Στρος - Καν είναι βιαστής ούτε αν οι δύο Αφγανοί είναι δολοφόνοι. Και στις δύο περιπτώσεις, έχουμε κατηγορούμενους και τίποτε περισσότερο.

Περισσότερα

The Strauss-Kahn Case: Free Press, Fair Trial?

New York Times
Room for Debate
May 27, 2011

In a letter to the Manhattan district attorney, the lawyers for Dominique Strauss-Kahn have complained that his "right to a fair trial is being compromised by the public disclosure of prejudicial material." They said they were holding on to damaging information about the hotel housekeeper who has accused the former I.M.F. chief of sexual assault.

The letter was seen as legal gamesmanship — allowing Mr. Strauss-Kahn’s lawyers to hint at negative material about the victim without revealing it -- but the lawyers also raised the general issue of the role of "the media frenzy" in the case.

We asked legal analysts, including well-known defense lawyers, for their views on what difference the intense pretrial media scrutiny might make at a trial. How does the barrage of coverage affect potential jurors? Or press-shy prosecution witnesses? We also asked a French lawyer, François Quintard-Morénas, an expert in the history of presumption of innocence in the U.S. and France, to explain why the French remain so rankled about the "Anglo-Saxon media" coverage of this case.


"The French Have a Legal Point"
François Quintard-Morénas, French lawyer

"Publicity vs. the Plea"
Kendall Coffey, defense lawyer, "Spinning the Law"

"Remember: Kobe Walked"
Laurie L. Levenson, professor, Loyola Law School

"The Voir Dire Is Key"
Shawn Holley, defense lawyer

"Pursue Justice, Not Rumors"
Anne Bremner, lawyer and legal analyst

"Jurors and Reasonable Doubt"
Gerald Shargel, New York defense attorney

More

Δίκιο και Δίκαιο

του Κώστα Μποτόπουλου

Τα Νέα
26 Μαΐου 2011

Η προχθεσινή απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των ανθρωπίνων Δικαιωµάτων στην υπόθεση «Κώνστα κατά Ελλάδος» δεν αφορά τα «γεγονότα του Παντείου» καθεαυτά, αλλά κρίσιµα ηθικά, πολιτικά και νοµικά τους παρεπόµενα. Το νοµικώς ενδιαφέρον στοιχείο έγκειται κυρίως στη διατύπωση της θέσης ότι οι ανώτατοι κρατικοί λειτουργοί (στη συγκεκριµένη περίπτωση, ο πρωθυπουργός της προηγούµενης κυβέρνησης και δύο υπουργοί του) όχι µόνο οφείλουν να σέβονται το τεκµήριο αθωότητας κάθε κατηγορουµένου όταν εκφράζονται δηµόσια, αλλά οφείλουν να το σέβονται περισσότερο από κάθε άλλον, δεδοµένης της θεσµικής τους θέσης και της δυνατότητας επηρεασµού της κοινής γνώµης και της Δικαιοσύνης. Η πολιτική διάσταση ανευρίσκεται στον κόλαφο που επιδαψιλεύει – όχι για πρώτη φορά – ένα διεθνές δικαστήριο στον τρόπο µε τον οποίο διεξάγεται η πολιτική αντιπαράθεση στην Ελλάδα, γίνεται σεβαστό το κράτος δικαίου και λειτουργεί (ή µάλλον δεν λειτουργεί) στην πράξη η διάκριση των εξουσιών. Ηθικά τέλος ζητήµατα γεννιούνται από την ευκολία µε την οποία ένας κατηγορούµενος (ιδίως όταν είναι «επώνυµος») χαρακτηρίζεται τούτο ή το άλλο από έχοντες δηµόσια εξουσία και λόγο, επηρεάζοντας έτσι, ίσως ανεπανόρθωτα, την προσωπική του εικόνα αλλά και, γενικότερα και κρισιµότερα, τις προϋποθέσεις απονοµής της Δικαιοσύνης σε µια χώρα διαρκούς επικάλυψης των θεσµών από τις κραυγές.

Περισσότερα