Σύνταγμα, δικαιώματα, δημοκρατία, γράμμα κενό

του Χρήστου Ζέρβα

Ελευθεροτυπία
17 Δεκεμβρίου 2011

Η Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ο επίσημος σύμβουλος της κυβέρνησης στα θέματα αυτά, επεσήμανε με πρόσφατη ανακοίνωσή της πως τα ατομικά-κοινωνικά δικαιώματα και η δημοκρατία κινδυνεύουν σοβαρά από τα συνεχή δημοσιονομικά μέτρα των τελευταίων δύο ετών. Πριν ξεσπάσει η θύελλα της οικονομικής κρίσης, όσοι μάχονταν υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιμετωπίζονταν με συγκατάβαση αλλά και διάχυτη δυσφορία. Είχε προηγηθεί η βαριά δεκαετία της αντιτρομοκρατικής σταυροφορίας, όπου οι κυβερνήσεις θυσίαζαν με άνεση στο βωμό της «ασφάλειας» πολλές κατακτήσεις του μεταπολεμικού κράτους δικαίου (τρομονόμοι, εκτεταμένη επιτήρηση και καταστολή).

Τώρα, εν μέσω κρίσης, τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα αντιμετωπίζονται ως είδος πολυτελείας και μάλιστα εν ανεπαρκεία. Οποιος ασχολείται με τέτοια θέματα, τη στιγμή που απειλείται ευθέως η ίδια η επιβίωση των ανθρώπων, χαρακτηρίζεται σήμερα περίπου «γραφικός». Είναι γεγονός ότι τα δικαιώματα και οι ελευθερίες του νεοτερικού καπιταλισμού δεν έχουν τυπικά καταργηθεί, παραμένουν ουσιαστικά όμως ένα κενό περιεχομένου γράμμα. Δυστυχώς αυτό θεωρείται από τη mainstream καθεστωτική διανόηση ως κάτι φυσιολογικό.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στο σύνολο της εικόνας. Οι θεσμοί λειτουργούν τυπικά μέσα εκεί, όμως η Δημοκρατία είναι απ' έξω. Μια σειρά από «μεταρρυθμίσεις» στην οικονομική και πολιτική ζωή έχουν μετατρέψει τα Συντάγματα, από καταστατικούς χάρτες δημοκρατικής λειτουργίας των ευρωπαϊκών χωρών, σε «λάστιχο» που προσαρμόζεται μόνο στις ανάγκες της «αγοράς».

Η εξέλιξη αυτή επιβεβαιώνει ωστόσο την πάγια κριτική, η οποία «βλέπει» τους θεσμούς ως εργαλεία χειραγώγησης της κοινωνίας και ταύτισής της με τα συμφέροντα μιας μικρής ολιγαρχίας που ασκεί την ηγεμονία. Οι ευρωπαϊκές συνθήκες δικαιωμάτων, τα εθνικά Συντάγματα, τα κοινωνικά δικαιώματα (απόρροια του σοσιαλδημοκρατικού συμβιβασμού) δεν ακυρώνονται στα λόγια, αλλά στην πράξη.

Περισσότερα